Άθως: αθωνική έρημος

Καρούλια, Κατουνάκια, Σκήτη Αγίας Άννας
Σκήτη Αγίας Άννας-Μεγίστη Λαύρα: η διάσχιση

 

Καρούλια, Κατουνάκια, Σκήτη Αγίας Άννας

Ιερές Μονές, Σκήτες, Κελιά, Καλύβες, Ερμητήρια και Σπήλαια. Όλα αυτά τα ιδιόρυθμα, για τους κοσμικούς, κτίσματα θα συναντήσεις στο Άγιο Όρος, αλλά είναι αμφίβολο αν μπορέσεις να τα επισκεφτείς, καθότι η πρόσβασή τους χρειάζεται όχι μόνο άδεια απο τους ερημίτες ή τους μοναχούς που τα κατοικούν, αλλά και ψυχική δύναμη να τα βρεις και να τα προσεγγίσεις. Βέβαια, όσοι δεν έχουν πάει στη χερσόνησο του Άθω, θα νομίζουν ότι τα Κελιά ή οι Καλύβες είναι κάτι σαν προπολεμικά σπιτάκια με φθαρμένα ντουβάρια ή ετοιμόρροπα ταβάνια, γιατί η λέξη "επαύλεις" θεωρείται μάλλον άκομψη για το ιερό αυτό μέρος. Εντούτοις, υπάρχουν και επαύλεις που φιλοξενούν τους VIPs-επισκέπτες οι οποίοι κυκλοφορούν με Hammer (τα Hilux είναι για τους πληβείους), τρώνε συναγρίδες και κοινωνούν των Αχράντων Μυστηρίων σε πριβέ περιβάλλον. Αυτοί συνήθως είναι αλλοδαποί ολιγάρχες.

 

αργά το βράδυ...

νωρίς το πρωί

 

Η σημερινή μας επίσκεψη έχει σκοπό να προσεγγίσουμε τα απρόσιτα και γκρεμώδη μέρη, να γνωρίσουμε την αγριάδα του τοπίου που λέγεται Αθωνική Έρημος (δεν υπάρχει εκεί στάλα νερού και αυτό μεταφέρεται με σωλήνες από μακρυά) και να διασχίσουμε τη δασώδη διαδρομή που ενώνει τη Σκήτη της Αγίας Άννας με τη Μονή της Λαύρας.

 

οι γλάροι μάς ακολουθούν

Την εξόρμηση διοργάνωσε ο γνωστός εξερευνητής Νίκος Τόδουλος μαζί με τον Κωνσταντίνο που γνωρίζουν την περιοχή όσο κανείς άλλος και έχουν τις γνωστές ....προσβάσεις! Για όλα ήμουνα ήσυχος ότι το τριήμερο θα κυλούσε δραστήρια, όλα εκτός του καιρού. Στις ΝΑ ακτές του Άθω επικρατούν συχνά άνεμοι που δυσκολεύουν τη διέλευση ή προσέγγιση των μικρών πλοιαρίων (σε μορφή παντόφλας) και ως εκ τούτου τα δρομολόγια γίνονται μόνο μέσα στον κόλπο, δηλαδή στις δυτικές ακτές του ή έχουν πλήρες απαγορευτικό.

 

Μονή Δοχειαρίου

 

Μονή Παντοκράτορος (ρωσικό μοναστήρι)

στο ρολόι βρίσκεται η μεγαλύτερη καμπάνα των Βαλκανίων

Μονή Σιμωνόπετρας

 

Μονή Διονυσίου

Μονή Γρηγορίου

Η αγία Αναστασία η Ρωμαία είναι μία από τις 4 άγιες γυναίκες (οι άλλες τρεις είναι η Θεοτόκος, η αγία Άννα και η Μαρία η Μαγδαληνή) που κατά παράβαση του Αβάτου του Αγίου Όρους τιμώνται και πανηγυρίζονται στο Άγιον Όρος. Και αυτές τις ημέρες εορτάζει στη Μονή Γρηγορίου, που σημαίνει πλήθος προσκυνητών συσσωρεύονται στο γραφείο Προσκυνημάτων της Ουρανούπολης για να παραλάβουν το Διαμονητήριο (κάτι σαν βίζα εισόδου) και μετά στα εισιτήρια για να προλάβουν το πρωινό καραβάκι των 6.30. Είναι η ώρα που η Ουρανούπολη είναι ανδροκρατούμενη..... ούτε θηλυκή γάτα δεν κυκλοφορεί..

 

στην αναζήτηση της "βίζας" για το Άγιο Όρος

Οι μέρες έχουν μικρύνει και ακόμη το χάραμα δεν έχει σχηματιστεί στον ορίζοντα. Επικρατεί άπνοια και η μισή Ουρανούπολη κοιμάται. Μόνο 200 άνδρες κινούνται πάνω-κάτω, με μικρά σάκιδια στην πλάτη ή βαλίτσες για να επιβιβαστούν στο πλοίο για τις Μονές. Εγώ και άλλοι τρεις είμαστε μάλλον οι μοναδικοί ορειβάτες-πεζοπόροι στο κατάστρωμα. Αυτό είναι εμφανές από το ρουχισμό τους, αλλά και τις συζητήσεις τους, που περιέχουν μεγάλη δόση πίστεως.

 

Δάφνη

Όπως και στην περίπτωση του κινηματογραφικού έργου Breakthrough όπου ο 14χρονος Τζον (Marcel Ruiz) πέφτει σε μια παγωμένη λίμνη στο Μιζούρι, χάνονται όλες οι ελπίδες καθώς ο Τζον θεωρείται φαινομενικά νεκρός, η ενάντια σε κάθε ιατρική υπόθεση και σε κάθε επιστημονική πρόβλεψη, η ακλόνητη πίστη της μητέρας του Τζόις (Chrissy Metz) εμπνέει την κοινότητα να προσευχηθεί για τη διάσωσή του, που τελικά σώζεται. Έτσι λοιπόν, και οι προσκυνητές έχουν ζωγραφισμένη την πίστη τους στα πρόσωπά τους. Φυσικά, όχι όλοι, άλλοι πάνε να περάσουν ένα τριήμερο μακρυά απο την οικογενειακή βαβούρα, άλλοι δεν έχουν μοίρα στον ήλιο, άλλοι είναι προσκυνητές-φυσιολάτρες και πολλοί θρήσκειοι... τι άλλο απομένει... οι ορειβάτες, εμείς!

 

Τον τελευταίο Αρσανά (λιμάνι) η Αγιά Άννα το προσεγγίζει μετά από 3 ώρες και μετά ξεχύνεται στα ανοικτά που έχει συνήθως φουσκοθαλασσιά. Τα ανεβοκατεβάσματα ταρακουνούν το σχεδόν άδειο στομάχι μας, ανακατεύοντας το πρωινό εσπρεσσάκι με το κουλούρι Θεσσαλονίκης και μας χαλά τη διάθεση.

 

Περνάμε το Διαπόρτι τον αρσανά της Κερασιάς, που δεν έχει κεράσια αλλά είχε κοράσια (κερασιά είναι παραφορά της λέξης), δηλαδή παρθένες κορασίδες που προορίζονταν για ιέρειες των ιερών της περιοχής, τις παλιές εκείνες εποχές, διασχίζουμε τις πόρτες, μια στενή βραχώδη δίοδος προς τα Καυσοκαλύβια και τον αρσανά τους, η προσέγγιση του οποίου είναι για γερά καπετανίσια νεύρα και μετά επιστρέφουμε λάχα-λάχα στα Καρούλια, μπας και αλλάξει ο καιρός, για τους τελευταίους επιβάτες. Εδώ κατεβαίνουμε.

 

Δίαυλος Αγίου Χριστόφορου

Καρούλια, αρσανάς

Καρούλια λέγεται η περιοχή που πιό φοβική δεν γίνεται. Αυτή είναι η νότιο-δυτική πλευρά της χερσονήσου, η πιό άγρια, η πιό απόκρημνη και η πιό βραχώδης. Εδώ για νάρθεις πρέπει να ξέρεις από αναρρίχηση και να φοράς κράνος. Είναι τόσο απόκρημνα με τρομερά βάραθρα, ανάμεσα σε βράχια, πάνω από την θάλασσα, που φαίνονται περισσότερο σαν αετοφωλιές παρά κατοικίες ανθρώπων. Εδώ οι νοτιάδες λυσσομανάνε και η διαβίωση είναι η επιλογή για το μοναχό να βιώσει την πιό  αυστηρή εκδοχή της μοναστικής απομόνωσης.

 

τα φρικτά Καρούλια στο ΝΔ άκρο της χερσονήσου

διαδρομές μόνο για τολμηρούς

Αρχίζουμε να ανεβαίνουμε ένα έντονο ανηφορικό μονοπάτι μέχρι που φτάνουμε στη σκήτη του σέρβου Δαβιήδ, που λόγω γνωριμιών μάς αφήνει να εισέλθουμε στο χώρο του και μας κερνά. Πίνουμε μια ψημένη ρακί, τρώμε ηλιόσπορους και αγναντεύουμε το Αιγαίο. Εκείνη τη στιγμή ένα κρουαζιερόπλοιο διασχίζει τα νερά, όπου η "αμαρτωλή" φαντασία μου με κάνει να υποθέσω ότι κάποιες ρωσίδες τουρίστριες μας παρατηρούν με τα κυάλια! Αλήθεια... αισθάνθηκα πολλές φορές ενοχές σε τούτο εδώ το μέρος.

 

 

 

 

 Συνεχίζουμε να κατεβαίνουμε τους απόκρυμνους βράχους για να δούμε το περίφημο "αυτί", ένα βραχώδες πέρασμα για να περάσεις από το ένα κελί στο άλλο. Για τα πετρώδη και απότομα μονοπάτια υπάρχει μια χοντρή αλυσίδα, μετά κάποιες σάπιες σκάλες, μετά πάλι αλυσίδες. Είναι πράγματι άθλος η διάσχιση αυτού του δύσβατου τόπου. 'Ετσι, η μεταφορά αγαθών και υλικών, ακόμη και μοναχών γινόταν με καρούλια και εναέρια καλώδια από μονή σε μονή, εξού και η ονομασία τους.

 

 

η Καλύβα του σέρβου μοναχού

το περίφημο "αυτί"

ατενίζοντας το Αιγαίο

τα καρούλια, εναέρια συρματόσχοινα

οι αλυσίδες τύπου via ferrata

Ψηλότερα από τα Καρούλια είναι ένα συγκρότημα από ερημητήρια διάσπαρτα στις απότομες πλαγιές του βουνού, τα Κατουνάκια με το ονομαστό μοναστήρι των Δανιηλαίων των ψαλτάδψν και των αγιογράφων.

 

Δανιηλαίοι

 

Για να καταλάβεις τί σημαίνει ψαλμωδία, θα πρέπει να βρεθείς κάποιες στιγμές σε αγρυπνία του Αγίου Όρους. Εκεί, μέσα στο απόκοσμο σκοτάδι με μοναδική λάμψη το φως λίγων κεριών, ο νους σου πλανάται σε κόσμους μελωδικούς.... εκεί που ψάλτες έμελπαν (υμνολογούσαν) χρωματίζοντας τα βυζαντινά κείμενα σαν πραγματικοί άγγελοι. Ένας απο αυτούς ήταν ο Γέρων Δανιήλ (1931-2022), εγγονός του Οσίου Δανιήλ του Κατουνακιώτου, κτήτορα του μοναστηριού, όπου σε νεαρή ηλικία βρέθηκε στο Άγιο Όρος και μαθήτευσε κοντά στους καλλίφωνους μουσικούς και ψάλτες της Αδελφότητας, που ασκούσαν την ψαλτική τέχνη επί μισό αιώνα. O ίδιος έψελνε διά βίου στις μεγάλες Αγιορειτικές Αγρυπνίες και Πανηγύρεις των Κελιών και των Μοναστηριών μαζί με τη λοιπή ψαλτική συνοδεία των Δανιηλαίων. Δωρικός και βροντόφωνος, με ιδιάζον προσωπικό ηχόχρωμα, καθήλωνε τον κάθε πιστό στο στασίδι του επί ώρες....

 

Λουκουμάκι, ρακί, ελληνικός, νερό..υπάρχει λόγος

προετοιμασία των αγιογραφιών

 

Όσιος Δανιήλ, Άγιος Αθανάσιος.... ποιά η διαφορά αυτών των δύο προθεμάτων; Άγιοι είναι εκείνοι που διώχθηκαν και βασανίσθηκαν, που ομολόγησαν την πίστη τους, αλλά που τελικά δεν θανατώθηκαν. Όσιοι είναι οι ερημίτες, αναχωρητές, ασκητές κ.λπ. που εγκατέλειψαν τον κόσμο και αφιερώθηκαν εξ ολοκλήρου στο Θεό. Ανα τους αιώνες, η λέξη Άγιος αποδόθηκε κυρίως σε πρόσωπα και πράγματα που είχαν σχέση με το Θεό, ενώ στους πρωτοχριστιανικούς χρόνους επικρατούσε η άποψη ότι Άγιος είναι μόνο Ένας, ο Θεός. Αυτό άλλαξε γύρω στον 4ο αιώνα όπου ο τίτλος του Αγίου άρχισε να αποδίδεται μόνο σε εκείνους που ξεχώρισαν για το μαρτύριό τους, για τη ζωή τους και για τα θαύματά τους. Η λέξη Οσιος σημαίνει αυτός που είναι αφιερωμένος στο Θεό και στη χριστιανική ορολογία αφορά τους μοναχούς ή τις μοναχές που αρνήθηκαν κάθε κοσμική απόλαυση και αφοσιώθηκαν ψυχή και σώμα στο Θεό. Για τη θεολογία, οι Όσιοι είναι απλά μία συγκεκριμένη κατηγορία Αγίων. Με τη συζήτηση φτάσαμε στη Σκήτη της Αγίας Άννας όπου θα διανυκτερεύσουμε.

 

πανοραμική θέα της δυτικής πλευράς

το τάλαντο της Αγίας Άννας

εξώστης με πανοραμική θέα

Τράπεζα στη Σκήτη της Αγίας Άννας

οστεοφυλάκιο στη Σκήτη της Αγίας Άννας

Άγιος Γεώργιος των Κωρτσαναίων

το καθολικό του Αγίου Γεωργίου

Σκήτη Αγίας Άννας-Μεγίστη Λαύρα: η διάσχιση

Αντιγράφω απο ιστοσελίδα: ...το μονοπάτι από τη Σκήτη Αγίας Άννης προς τη Μεγίστης Λαύρας και τη Σκήτη Τιμίου Προδρόμου είναι αρκετά απαιτητικό. Οι προσκυνητές θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί, ιδιαίτερα αν δεν είναι σε καλή φυσική κατάσταση..... φανταστείτε επομένως, αυτό που έλεγα και στην αρχή ότι μόνο εμείς είμαστε πεζοπόροι! Εντούτοις, είναι αλήθεια ότι το πιο δύσκολο τμήμα της διαδρομής των 12 περίπου χιλιομέτρων παρουσιάζει μια εξαιρετικά επίπονη ανάβαση 400 μέτρων μέχρι τη θέση Σταυρός, μετά ισιώνει και συνεχίζει κατηφορικά χωρίς καμία δυσκολία μέχρι τη Λαύρα.

 

Κάναμε μια παράκαμψη για να επισκεφτούμε το χώρο που διαμένει ο αμερικανός μοναχός Ιάκωβος, που γνωρίζει πολύ καλά τα ελληνικά καθότι στην πατρίδα του είχε σπουδάσει αρχαία ελληνική φιλολογία, και όπως μας είπε μεταφράζει κείμενα του Άγιου Παλαμά. Πρόκειται για το Γρηγόριο Παλαμά (γεν. 1296 στην Κωνσταντινούπολη) που φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης γραμματική, ρητορική, φυσική, λογική και ιδιαίτερα την ασκητική φιλολογία. Ήταν πολύ μορφωμένος και ο βυζαντινός αυτοκράτορας τον προόριζε για υψηλά κρατικά αξιώματα, αλλά εκείνος σε ηλικία είκοσι ετών αποσύρθηκε στη μοναστική ζωή. Οι διδασκαλίες του, προς υπεράσπιση του Ησυχασμού, αναφέρονται ευρύτερα υπό το γενικό τίτλο Παλαμισμός και οι  οπαδοί του Παλαμίτες. Ίσως αυτά τα κείμενα να μετάφραζε στα αγγλικά ο κατά τάλλα συμπαθής μοναχός.

θέση Σταυρός σε υψόμετρο 740μ

Είναι μια όμορφη διαδρομή μέσα απο δάσος στη νοτιότερη περιοχή της χερσονήσου, ακολουθώντας τις νότιες πλαγιές του ορεινού όγκου του Άθωνα. Διασχίζει αρχικά την Αθωνική Έρημο που αποτελεί το κύριο τμήμα του Αθωνικού ασκητισμού, μια περιοχή από την οποία απουσιάζει κάθε μορφή οδικού δικτύου. Αν και η διαδρομή δεν διέρχεται από οικισμούς, υπάρχουν πολλά μονοπάτια που καταλήγουν σ’ αυτούς. Νερό θα βρείτε πολύ συχνά.

 

Καρμέλιο όρος με το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία

 

Το μονοπάτι καλύπτεται από πλούσια βλάστηση, συνεπώς δεν θα έχετε θέα προς τη θάλασσα παρα μόνο σε κάποια ξέφωτα. Πριν τη Μεγίστη Λαύρα αντικρύζουμε τη ρουμάνικη Σκήτη Τιμίου Προδρόμου που, λόγω του μεγέθους της είναι περισσότερο μοναστήρι παρά σκήτη. Στη θέση της ήταν μέχρι το 1854 το Κελί του Τιμίου Προδρόμου με μοναχούς καταγόμενους από τη Χίο, που τελικά μετετράπει σε Σκήτη. Το μέγεθός της εντυπωσιάζει και ίσως θεωρείται υπερβολικό. Βρίσκεται στο ΝΑ άκρο της χερσονήσου και όταν τα F-16 την προσεγγίζουν στέλνουν το χαιρετισμό τους στο γέροντα που μονάζει εκεί με έναν εκκωφαντικό θόρυβο!

 

Η Σκήτη του Τίμιου Προδρόμου

Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Μεγίστης Λαύρας, αν και είναι μια εκ των είκοσι μονών του Αγίου Όρους κατατάσσεται πρώτη  στην ιεραρχική τάξη των αγιορείτικων μονών και ίσως είναι η πιο ισχυρή σε λόγο και  αποφάσεις από όλες τις υπόλοιπες.

 

Τα τείχη της Μονής Λαύρας

το βρήκα στο αρχονταρίκι

Την θεωρώ ως την πλέον αυταρχική Μονή, που έχω συναντήσει στον Άθω. Μόλις φτάσαμε, ένας κοσμικός, μάλλον υπάλληλος, μας καλοσόρισε ψυχρά και μας έκοψε το βραχνά απο την αρχή: ...όχι φωτογραφίες στο καθολικό και στην τραπεζαρία...  όχι βέβαια για λόγους GDPR, αλλά το λέει το καταστατικό... εδώ το καταστατικό της πολυκατοικίας σου δεν μπορείς εύκολα να αλλάξεις, θα αλλάξεις το καταστατικό του Αγίου Όρους ηλικίας άνω των χιλίων ετών; Εντούτοις, εμείς τραβήξαμε αρκετές φωτογραφίες αν και ακούσαμε ένα μανιακό κράξιμο από έναν  μη τιτουλάριο ίσως δόκιμο ίσως βοηθός μάγειρου ίσως.. ίσως... τι να πω!

 

το καθολικό της Λαύρας

Τράπεζα στη Μεγίστη Λαύρα

Κτίσθηκε από τον Όσιο Αθανάσιο  πάνω στα ερείπια της αρχαίας πόλης Ακρόαθως το 963, χρονολογία που σηματοδοτεί την αρχή του οργανωμένου μοναχισμού. Μοναστική όμως ζωή προϋπήρχε στην περιοχή. Έτσι ξέσπασε διαμάχη μεταξύ των παλαιοτέρων (ερημιτών του Άθωνα) και των νεωτέρων (κοινοβιακών), που ανάγκασε το βυζαντινό αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή να καθορίσει τις μορφές μοναχισμού και να υπογράψει ένα έγγραφο, που θεωρείται το σημαντικότερο χειρόγραφο του Α.Ο., σώζεται σήμερα σε καλή κατάσταση και φυλάσσεται σε ειδικό θησαυροφυλάκιο στο Πρωτάτο. Είναι το ιδρυτικό έγγραφο του Α.Ο. και καλείται Τράγος.

 

Σαμοθράκη στο βάθος

Μονή Ιβήρων

 

Το αρχικό πρόγραμμα προέβλεπε την παραλιακή διάσχιση απο τη Λαύρα προς τα Καυσοκαλύβια, διανυκτέρευση εκεί και με το πλοίο της γραμμής επιστροφή στην Ουρανούπολη. Ο καιρός δεν μας έκανε τη χάρη και έτσι αναγκαστήκαμε να ακολουθήσουμε το Plan B: με το βανάκι ξεκινήσαμε για τις Καρυές, την πρωτεύουσα του Α.Ο. όπου στο Πρωτάτο γινόταν το αδιαχώρητο από την κυριακάτικη λειτουργία.

 

Πρωτάτο

Η Ιερή Επιστασία, το Διοικητήριο

Η Μονή Κουτλουμουσίου, ιδρύθηκε στα τέλη του 13. αιώνα επί αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄Κομνηνού, απέχει 20 λεπτά με τα πόδια απο τις Καρυές και αξιζει μια σύντομη επίσκεψη. Έχει ένα φημισμένο μολυβδοσκέπαστο καθολικό (1370) που είναι θεμελιωμένο πάνω σε κορμούς δέντρων εξαιτίας της αστάθειας του εδάφους.

 

 

Στις Καρυές επίσης βρίσκεται και ένας απο τους μεγαλύτερους ναούς των Βαλκανίων, η Σκήτη του Αγίου Ανδρέα, που επονομάζεται και Σεράϊ, λόγω του μεγαλοπρεπούς όγκου της. Είχε κτιστεί (1842) από Ρώσους (αυτό φαίνεται από τους χρυσαφένιους τρούλους της) με σκοπό να κυριαρχήσουν στο Άγιο Όρος, όμως μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση ερήμωσε. Σήμερα υπάγεται στη Μονή Βατοπεδίου. Σε κτίριο της Σκήτης στεγάζεται και η Αθωνιάδα εκκλησιαστική Ακαδημία, ως πνευματικό φυτώριο της ελληνο-ορθόδοξης εκκλησίας και σημείο σύγκρουσης φιλελεύθερων και συντηρητικών τάσεων μεταξύ καθηγητών και μοναχών.

 

Η Σκήτη του Αγίου Ανδρέου

Γιάννης, Γιώργος, Κωνσταντίνος.... thanks guys