Andalucía y Maghreb

Ένα ταξίδι στην Ανδαλουσία και το Βόρειο Μαρόκο είναι περισσότερο ένα ξεφύλλισμα στα βιβλία της ιστορίας παρά στους τουριστικούς οδηγούς. Τα δύο αυτά μέρη πάνε χέρι-χέρι, χρόνια τώρα, από τότε που οι Μαυριτανοί κατέκτησαν πολλά εδάφη της Ιβηρικής χερσονήσου και έπρεπε να παντρευτεί η Ισαβέλλα Α' της Καστίγης το Φερδινάνδο Β' της Αραγονίας (και να ενωθούν έτσι δυο μεγάλα βασίλεια) για να εκδιωχθούν οι μουσουλμάνοι απο τη χώρα... αφήνοντας πίσω τους αυτό το μαυριδερό που έχει ο ισπανός στο χρώμα του, τις ταυρομαχίες (μάλλον αραβικό έθιμο) και τόσα άλλα πολλά ιδιώματα που κατέχει αυτός ο υπέροχος ισπανικός λαός. 

 

 

Στην Ανδαλουσία πηγαίνεις ιστορικά διαβασμένος, διαφορετικά είναι σαν να επισκέπτεσαι τους Δελφούς και να βγάζεις μόνο selfies. Εντούτοις, αν και είχα διαβάσει αρκετά, βρέθηκα αδιάβαστος, σε μια περιοχή που η ιστορία χάνεται στα βάθη των αιώνων, από τότε που κατακτήθηκε από τους Άραβες μέχρι την εποχή της Reconquista, δηλαδή της ανάκτησης των εδαφών από τις στρατιές της χριστιανοσύνης, όπως ονομάζονταν τότε τα κρατίδια της βόρειας Ισπανίας.

 

    Λίγο πριν, σε ένα ταξίδι στο κέντρο της Μουσικής
    Η πτήση
Andalucia
    Malaga
    Granada: Requien για τη Γρανάδα, Alhambra
    AlboreA: Tablao Flamenco
    Córdoba: το Μεγάλο Τέμενος
    Castillo de Almodovar: Game of Thrones
    Sevilla: ο τάφος του Κολόμβου
    Sanlúcar de Barrameda: ο περίπλους της γης
    Cádiz: el Carnaval
    Gibraltar: ο Βράχος
Magreb
    Ceuta n' Fnideq: the boarders
    Tanger: the famous city
    Chefcaouen: η μπλε Μεδίνα
    Tetuan: the white Dove
    Cape Spartel, Hercules cave, Asilah
    Marrakesh: the Return
    Πρακτικές συμβουλές για το Μαρόκο

    myVideo(coming soon)

 

Λίγο πριν, σε ένα ταξίδι στο Κέντρο της Μουσικής

Το ΜΕΓΑΡΟ είναι γεμάτο και τα εισιτήρια έχουν εξαντληθεί δύο μήνες πριν. Το θέμα τού σημερινού ταξιδιού είναι το Εμβατήριο. Τι καλύτερο από μια εισαγωγική διαδραστική συναυλία σε ένα μουσικό είδος, που λαμβάνει πολλές μορφές και επιτελεί διαφορετικές λειτουργίες στη μουσική, είτε πρόκειται για στρατιωτικό, πένθιμο, επετειακό, ακόμη και για μυθιστορηματικό, όπως είναι το εμβατήριο του Ραντέτσκι. Οι παρουσιαστές είναι παλιοί γνώριμοι, ο πιανίστας Χρίστος Παπαγεωργίου και η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου συμμετέχουν σε μια κοινή παρουσίαση του μουσικού ταξιδιού, ενώ η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, υπό του Λουκά Καρυτινού, συμπράττει παρεμβαίνοντας και συμπληρώνοντας στην αφήγηση με μουσικά παραδείγματα, όπως τα παρακάτω:

• Εμβατήριο του συνταγματάρχη Μπόγκευ του Μάλκολμ Άρνολντ, άγγλου συνθέτη, τα έργα του οποίου περιλαμβάνουν μουσική συμφωνιών, πολυάριθμων κοντσέρτων και μουσικής για μπάντα πνευστών. Χαρακτηρίζονται από ζωηρούς ρυθμούς, περίτεχνης ενορχήστρωσης και έντονης μελωδικότητας. Το πιό γνωστό του έργο είναι η μουσική για την ταινία Η γέφυρα του Ποταμού Κβάι (1957, βραβείο Όσκαρ) με το οποίο η Κρατική Ορχήστρα άνοιξε το πρόγραμμά της.
• Φραντς Σούμπερτ, Στρατιωτικό εμβατήριο αρ.1 σε ρε μείζονα, ένα έργο που με κλειστά τα μάτια θα σου θυμίζει την επέλαση της στρατιάς της Αραγωνίας στην κατάληψη της Γρανάδας.
• 'Εκτορ Μπερλιόζ, ουγγρικό εμβατήριο από την «Καταδίκη του Φάουστ», που σαν έργο θεωρείται μια μεγαλειώδης δημιουργία του Γκαίτε, καθώς εργάστηκε για αυτή σχεδόν όλη του τη ζωή. Λέγεται, ότι ο Φάουστ ήταν υπαρκτό πρόσωπο του 16. αιώνα και διέθετε μαγικές ιδιότητες, εντούτοις δεν υπάρχουν λεπτομέρειες για τη ζωή του. Ο Γκαίτε αντλεί την έμπνευσή του από το ιστορικό αυτό πρόσωπο για τη δημιουργία του διαχρονικού του έργου και ο Μπερλιόζ το μελωδοποιεί.
• Φέλιξ Μέντελσον, Το γαμήλιο εμβατήριο  συνετέθη το 1842 για το έργο του Σαίξπηρ όνειρο θερινής νυκτός και ο Φέλιξ Μέντελσον το χρησιμοποίησε τη στιγμή που το νεόνυμφο ζευγάρι βγαίνει από την εκκλησία. Το μουσικό αυτό θέμα προσέλκυσε το ενδιαφέρον του κόσμου, όταν η πριγκίπισσα Βικτόρια της Αγγλίας το επέλεξε για τον γάμο της με τον πρίγκιπα της Πρωσίας (1858). Αργότερα, καθώς οι περισσότεροι κοινοί θνητοί ήθελαν να δώσουν μία αριστοκρατική νότα στο γάμο τους, το υιοθέτησαν ως παράδοση και έτσι το γαμήλιο αυτό εμβατήριο μπορείτε να το ακούσετε και στην ενορία της γειτονιάς σας..
• Ρίχαρντ Βάγκνερ, ο περίφημος Βάγκνερ (χωρίς συστάσεις) στον «καλπασμό των Βαλκυρίων». Δεν χρειάζεται να περιμένετε χρόνια για να βρείτε εισιτήριο για το Μπαϊρόιτ για να ακούσετε την όπερα Βαλκυρία, το δεύτερο μέρος της ρομαντικής επικής τετραλογίας του Βάγκνερ, Το Δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν, ελάτε στο Μέγαρο.
• Ακολουθεί το Εμβατήριο της στέψης από την όπερα «Ο Προφήτης» του Τζάκομο Μαιερπεερ.
• Θριαμβευτικό εμβατήριο της όπερας «Αΐντα», του Τζουζέπε Βέρντι, που παίχθηκε για πρώτη φορά στο βασιλικό θέατρο του Καΐρου (παραμονές Χριστουγένων του 1871) παρουσία υψηλών καλεσμένων και του συνόλου των διπλωματών της χώρας.
  
• Η παράσταση θα ολοκληρωθεί με μία έκπληξη, το εμβατήριο Ραντέτσκι, (του Γιόχαν Στράους-πατρός) με το οποίο τελειώνει και η πρωτοχρονιάτικη συναυλία από την Όπερα της Βιέννης και στην οποία συμμετέχουν και οι θεατές με τα περίφημα παλαμάκια.

Η πτήση

Ταξίδευα από τη Νάντη προς την Αθήνα και είχα αναβαθμίσει το εισιτήριο της επιστροφής σε Business, έτσι για να μην χάσω το δωρεάν κουπόνι που η Aegean δίνει στους κατόχους τής χρυσής κάρτας, όταν ξαφνικά με πλησιάζει η αεροσυνοδός (μια συμπαθητική και εξυπηρετική κυρία, που ο Ωνάσης ποτέ δεν θα την ενέτασσε στο προσωπικό τής Ολυμπιακής, γιατί δεν εξέμπεμπε ζεστασιά, ούτε μύριζε Ελλάδα και κυρίως δεν είχε εμφάνιση μοντέλου, όπως ήσαν όλες οι αεροσυνοδοί της δεκαετίας του ’60 στη μοναδική τότε ΟΑ) και μου λέει με ευγένεια "....σήμερα δεν μπορούμε να σας εξυπηρετήσουμε όπως θέλουμε γιατί παρουσιάστηκε τεχνικό πρόβλημα..." και την ρωτώ ποιό είναι το τεχνικό πρόβλημα και μου απαντά "....να, το διαχωριστικό με την economy θέση δεν λειτουργεί και θα σας βλέπουν την ώρα που θα σας σερβίρουμε.... και γιαυτό σας προσφέρουμε ένα δωρεάν εισιτήριο στην ίδια θέση (βλέπε Business) σε επόμενο ταξίδι της επιλογής σας...". Προς στιγμή σκέφτηκα ".....ουάου μακάρι η Aegean να έχει τέτοια τεχνικά προβλήματα όταν ταξιδεύω business..", αλλά η σκέψη αυτή έφυγε αμέσως από το μυαλό μου, γιατί ξέρω πως τέτοιες προσφορές κρύβουν παγίδες, να μερικές απο αυτές για να μαθαίνετε και να μην ζηλεύετε:

•  η επιλογή του δωρεάν ταξιδιού (οπουδήποτε πετά η Aegean) αποκλείει ημερομηνίες, όπως Χριστούγεννα, Πάσχα και καλοκαιρινές διακοπές και εφόσον υπάρχει διαθεσιμότητα σε ημερομηνίες, τις οποίες πρέπει να μαντέψετε μόνοι σας και συνήθως πέφτουν σε μέρες που δεν σας βολεύουν,
• το αεροπορικό εισιτήριο είναι μεν δωρεάν, όχι όμως και οι φόροι αεροδρομίου, τους οποίους πληρώνετε κανονικά,
• αν πρόκειται για επιστροφή από Παρίσι, Λονδίνο, Μαρακές και από κάπου αλλού, πληρώνετε επιπλέον τέλος πολυτελείας θέσης business, που μπορεί να είναι από 15-25€ ίσως και περισσότερα,
• και τελικά γλυτώνετε γύρω στα 50€, αλλά επιβαρύνεστε με το δεύτερο ταξίδι (που πληρώνετε ολόκληρο) καθώς και με διήμερο ή τριήμερο στην πόλη που έχετε επιλέξει,
• θάχετε 12 ολόκληρους μήνες για να κρατήσετε την προσφορά. Συνεπώς, αν δεν έχετε ταξιδέψει ποτέ σε business, δεχτείτε την προσφορά της ευγενικής αεροσυνοδού και αφήστε εμένα να λέω ...τα δικά μου... αξίζει τον κόπο και τα επιπλέον χρήματα για μια εμπειρία που συναντάτε πρώτη φορά στη ζωή σας. Αν όμως έχετε (πολυ)ταξιδέψει σε business, τότε χαμογελάστε και πείτε....χμ, θα το σκεφτώ!

πρώτη διαδρομή στην Ανδαλουσία και πέρασμα στο Μαγκρέμπ

 

Η Malaga ήταν για μένα μια έκπληξη. Είχα πολύ καιρό να συναντήσω μια τόσο ζωντανή πόλη, με κόσμο (κατά τον πλείστον γερμανοί τουρίστες) να σεργιανούν στη πόλη, να τρώνε τα tapas και τα jamon στα πολυάριθμα μπαράκια της πόλης, να γελούν και να φωνασκούν καθιστώντας την πόλη σε σούπερ θορυβώδη. Είμαι στην Ανδαλουσία και η Μάλαγα είναι μία πόλη γεμάτη αντιφάσεις, ένας επίγειος παράδεισος που συνδυάζει ζωντάνια, λιακάδες, ζεστά νερά, ξέφρενη νυχτερινή ζωή, ιστορικά μνημεία, αλλά και έντονες κακοκαιρίες (όπως αυτή την περίοδο) εξαιτίας των καιρικών φαινομένων που προκαλεί ο ατλαντικός ωκεανός.

 

όταν δίπλα σε ένα Airbus A319 στέκεται ένας γίγαντας των αιθέρων, Boeing 777-300ER

ο κόλπος της Ελευσίνας, ακόμη Ελλάδα είμαστε!

αεροδρόμιο Μάλαγας

αναμένοντας τις χαμένες-καθυστερημένες βαλίτσες τους

αναμένοντας τα αγαπημένα τους πρόσωπα

όμορφα να συναντάς την πρώτη αυτή πινακίδα κάπου στα ξένα

 

Η Μάλαγα βρίσκεται στο νοτιότερο σημείο της Ισπανίας και θεωρείται η μεγαλύτερη νοτιότερη ευρωπαϊκή πόλη. Είναι η γενέτειρα του Ισπανού ζωγράφου, Πάμπλο Πικάσο, αν και ο Πικασό δεν έζησε πολύ εδώ, λόγω της διαφωνίας του με το καθεστώς του Φράνκο. Το σπίτι του βρίσκεται σε ανακαίνιση και ήταν κλειστό, ενώ για το μουσείο Πικασό αγοράζεις μέρες πριν εισιτήριο, γιατί την τελευταία στιγμή δεν έχεις καμία τύχη να βρεις!

πρώτη βόλτα στη Μάλαγα, που εκπέμπει ζωντάνια ακόμη και με βροχή

soldout for the Museo de Picasso

La cultura es el camino, Malaga es destino!

Η οικογένεια Gálvez ήταν μια οικογένεια από την Κόρδοβα που εγκαταστάθηκε
τον 15. αιώνα στη Macharaviaya (Málaga). Το 18. αιώνα, έδωσαν στη χώρα τους
πέντε πολιτικούς, ούτε οι Παπανδρέου να ήσαν.

Αμέτρητοι τουρίστες συρρέουν για να απολαύσουν τις παραλίες της και μάλιστα από την εποχή που ήμουνα φοιτητής στη Γερμανία και διερωτόμουν ...τι στο διάβολο κάνουν οι γερμανοί και πάνε στη Μάλαγα και όχι στην Κρήτη... τώρα το κατάλαβα. Όλη η νότια Ισπανία έχει αμμουδερές παραλίες με την άμμο να έχει μεταφερθεί από την έρημο Σαχάρα.

όταν εξαρτάσαι τόσο πολύ από το χρόνο

φιλαράκια μετά από κάμποσες μπύρες

ρωμαικό θέατρο στη Μάλαγα

καθεδρικός ναός στη Μάλαγα (λήψη με την EOS RP)

(λήψη με το κινητό)

 

Στη Μάλαγα μπορείς να επισκεφτείς το Alcazaba (φρούριο), τον καθεδρικό ναό, μουσεία και το κάστρο Gibralfaro, πάνω στο λόφο. Μια ο καιρός και μια ότι η Μάλαγα δεν ήταν μέσα στις ιστορικές μου αναζητήσεις, πήρα, την επομένη το πρωί, το λεωφορείο της Avanza για την Γρανάδα. Το ταξίδι μου στην Ανδαλουσία ξεκινά, ουσιαστικά, από εδώ, τη Γρανάδα.

 

 

 

Γρανάδα: πικρή, μικρή μου ιστορία, Alhambra

1212, είναι το έτος που αναμετρήθηκαν, στη βόρεια Ανδαλουσία και στους πρόποδες της Σιέρρα Μορένα, οι στρατιές της Χριστιανοσύνης και του Ισλάμ, σ’ ένα τόπο που οι Χριστιανοί ονόμαζαν Las Navas de Tolosa κι οι μουσουλμάνοι hisn al-ikab. Σαν να βρίσκονταν σε αληθινή σταυροφορία, οι στρατιές των χριστιανικών βασιλείων της Ιβηρικής (Καστίλλης, Λεόν, Αραγονίας και Ναβάρρας) συνασπίστηκαν στο όνομα της Reconquista. Απέναντί τους, βρισκόταν ο τέταρτος Αλμοάδας χαλίφης, ο Muhammad Al Nasir, που από τις τρεις πρωτεύουσές του (Μαρρακές, Ραμπάτ και Σεβίλλη) κυβερνούσε μια αχανή αυτοκρατορία που εκτεινόταν από τη Μαυριτανία μέχρι τον Τάγο και τη Γουαδιάνα, κι από τις ακτές του Ατλαντικού ως τη Λιβύη.

 

διαδηλώσεις υπάρχουν παντού, ακόμη και στην Αλάμπρα

 

Μες στην ελαφρύτητα της νιότης του είχε κάθε λόγο να πιστέψει τους συμβούλους του που τον διαβεβαίωναν πως είχε έρθει η ώρα να εκδιώξει τους απίστους και να τους διώξει ως το Τολέδο ή κι ακόμη πιο μακριά. Η μάχη κράτησε ώρες πολλές κι ήταν σκληρή κι αμφίρροπη. Στην αρχή φάνηκε πως η νίκη θα χαμογελούσε στους μαχητές του ισλάμ: το ελαφρύ ιππικό τους είχε σχεδόν κυκλώσει τις δυνάμεις των χριστιανών. Υπήρχε ωστόσο ένας ηλικιωμένος άντρας που ένιωθε ότι αυτή θα ήταν η μεγαλύτερη και η τελευταία ευκαιρία της ζωής του. Δεν είχε ξεχάσει ότι πριν από δεκαεφτά χρόνια είχε συντριβεί στο Αλαρκόν από τον πατέρα του σημερινού του αντιπάλου. Ο Αλφόνσος Η΄ της Καστίλλης συγκέντρωσε τους σιδερόφραχτους ιππότες του και τους οδήγησε σε μια απελπισμένη επέλαση ακριβώς στην καρδιά των γραμμών του εχθρού. Οι δυνάμεις του χαλίφη δεν κατάφεραν να τους αποκρούσουν κι άρχισαν να υποχωρούν. Η νίκη είχε αλλάξει στρατόπεδο. Οριστικά! Όταν έφτασε το σούρουπο οι μισοί από τους μουσουλμάνους πολεμιστές είχαν πέσει στο πεδίο της μάχης ή είχαν αιχμαλωτιστεί από τον εχθρό. Συντριβή, λοιπόν; Όχι, όμως, απαραίτητα καθοριστική καθότι δεν υπήρξε άλλη ευκαιρία για το Ισλάμ της Ιβηρικής. Μολονότι τα αποτελέσματα της σύγκρουσης δεν φάνηκαν την επαύριο της μάχης, η Αλ Ανταλούς με τους πέντε αιώνες ιστορίας και ισλαμικής παράδοσης άρχισε να λιώνει σαν το χιόνι κάτω από τον ήλιο. Ήταν μόλις η αρχή της Reconquista.

η κεντρική Πύλη των ανακτόρων

η εξωτερική Πύλη (7 το πρωί χωρίς κίνηση)

Αποδυναμωμένο από εσωτερικά προβλήματα, το αλμοαδικό χαλιφάτο άρχισε να αποσυντίθεται. Οι τοπικοί κυβερνήτες, ο ένας μετά τον άλλο άρχισαν να ανεξαρτητοποιούνται. Κάποιοι μάλιστα, προσπαθώντας να εδραιώσουν την εξουσία τους, δεν δίσταζαν να ζητήσουν βοήθεια από τους χριστιανούς μονάρχες με αποτέλεσμα να επικρατεί αναρχία, συγκρούσεις φατριών και ταραχές. Έτσι, οι μουσουλμάνοι της Ισπανίας έπρεπε τώρα να στηριχτούν αποκλειστικά στις δικές τους, κατακερματισμένες, δυνάμεις για να υπερασπιστούν τα εδάφη τους. Άνισος αγώνας από κάθε άποψη. Πώς άλλωστε να συσπειρώσεις με όπλο τη θεωρητική ελίτ, που αποτελείτο από θεολόγους και γραμματείς; Ακόμη και αξιόλογοι ηγέτες, σαν τον εμίρη της Μούρθια, τον Yusuf ibn Hud, αποδείχτηκαν αδύναμοι μπρος στη χριστιανική προέλαση. Η Αλ Ανταλούς είχε χαθεί. Ολόκληρη; Όχι ακριβώς. Στο νότιο τμήμα της ένα εμιράτο πρόκειται να κρατήσει ψηλά τα λάβαρα του Ισλάμ για δυόμιση αιώνες ακόμη. Και κάπου εδώ ξεκινά η όμορφη και η μελαγχολική ιστορία της ηγεμονίας του Νασριδών. 

τμήμα του Παλατιού των Νασριδών (Nasrid Palaces)

 

1232, Το εμιράτο των Νασριδών. Είκοσι χρόνια μετά τη συντριβή στο Las Navas de Tolosa, στην Arjona, ο Mohammed  Ibn Nasr Al Ahmar ανακηρύσσεται εμίρης. Γρήγορα η εξουσία του επεκτείνεται και στη Γρανάδα, (1237) όπου και μεταφέρει την έδρα του, επειδή η γεωγραφική της θέση είναι ιδανική, καθώς παρέχει τη μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια. Από εδώ λοιπόν, ξεκινά και το Ρέκβιεμ της όμορφης αυτής πόλης.

 

Patio de Linderaja

 

Η Γρανάδα είναι μία όμορφη πόλη με φυσικά-γεωγραφικά πλεονεκτήματα. Τα βόρεια σύνορά του προστατεύονται από τους ορεινούς όγκους Sierra Nevada, νότια είναι η κοιλάδα του Γουαδαλκιβίρ ή οι πεδιάδες του ισπανικού Λεβάντε. ενώ τα παράλια του εμιράτου επιτρέπουν τόσο την ανάπτυξη του θαλάσσιου εμπορίου, όσο και την ευχερή επικοινωνία με τους ομόθρησκους του Μαγκρέμπ.

 

 

Ενισχυμένο από μεγάλο αριθμό προσφύγων που εγκαταλείπουν τις περιοχές της Ανδαλουσίας, το κράτος της Γρανάδας διαθέτει επαρκή πληθυσμό από ειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό (οι απλοί αγρότες παραμένουν υπό τη διοίκηση των απίστων) και τα καλά οργανωμένα λιμάνια της Μάλαγας και της Αλμερίας συμβάλλουν στην άνθηση του εμπορίου και τον έλεγχο των Στενών του Γιβραλτάρ. Πράγματι, οι συγκυρίες ευνοούν. Εν τω μεταξύ, (ξανά)ρχισε η φαγωμάρα μεταξύ Καστίλλης και Αραγονίας για την πρωτοκαθεδρία της ιβηρικής χερσονήσου, καθότι κανένα από τα δύο βασίλεια δεν θέλει να δει το άλλο να ισχυροποείται υπέρμετρα. Παράλληλα, οι Νασρίδες επωφελούνται από τη συμμαχία με τους ισχυρούς Μερινίδες, ηγεμόνες της Fez (Μαρόκο), και κατορθώνουν να τους "ξεγελάσουν" με δυναστικούς γάμους και πρόσκαιρες εδαφικές παραχωρήσεις.

 

 

 

1319, η Καταστροφή της Vega de Granada. Ήρθε η εποχή που οι  Καστιγιάνοι εισβάλλουν ξανά στη Γρανάδα και τρώνε τα μούτρα τους. Ο εμίρης Ισμαήλ τούς συναντά στο Pinos Puente, επικεφαλής ενός στρατεύματος από Ανδαλουσιανούς μαχητές και Βερβέρους μουτζαχεντίν. Ο στρατός της Καστίλλης συντρίβεται και η μάχη  θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη των χριστιανών. Σκοτώνονται και οι δύο αντιβασιλείς, οι πρίγκιπες Πέτρος και Ιωάννης. Η Γρανάδα βρίσκεται στο απόγειο την περίδο της βασιλείας του Yusuf I (1333-1353) και, κυρίως, του γιου του, του Mohhamed V (1354-1391), που διατηρούν φιλικές σχέσεις με το βασιλιά της Καστίλλης (Πέτρο Α΄ τον Σκληρό), ό,τι κι αν αυτό μπορεί να σημαίνει μεταξύ δύο φύσει και θέσει αντίπαλων κρατών, ενώ επωφελείται από την αντιπαλότητα Καστίλλης και Αραγονίας που κορυφώνεται με τη διαμάχη του Πέτρου της Καστίλλης με το συνονόματό του μονάρχη της Αραγονίας, τον Πέτρο Δ΄ τον Τελετουργικό. Η διαμάχη εξελίσσεται σε ένοπλη σύγκρουση. Ο εμίρης Mohhamed τρίβει τα χέρια του, αποσπά από τους Καστιγιάνους το Algeciras, τη Ronda και το Γιβραλτάρ, ενώ εξαπλώνει την επιρροή του και στο Μαγκρέμπ, κατακτώντας τη Ceuta. Οι Νασρίδες έχουν γίνει κυρίαρχοι του παιχνιδιού. Δυστυχώς για αυτούς, όχι για πολύ.

 

αραβική επιγραφή που περιγράφη τα Έπη της Al-Andalus

 

15. αιώνας, η παρακμή και η πτώση προ των πυλών. Με την αυγή του 15.αιώνα, το κράτος των Νασριδών αντιμετωπίζει οικονομικές δυσχέρειες: στα λιμάνια της Μάλαγας και της Αλμερίας το εμπόριο περνά στον έλεγχο των Γενουατών, ενώ το βασίλειο της Καστίλλης ξεπερνά την εσωτερική κρίση και ανακτά την πρωτοβουλία σε στρατιωτικές επιχειρήσεις. Η ένωση των στεμμάτων της Καστίλλης και της Αραγονίας (1469) μοιάζει με το τελευταίο καρφί στο φέρετρο των Νασριδών. Είναι ο γάμος της Ισαβέλας με το Φερδινάνδο.

 

Patio de los Leones

 

Η μοίρα κτυπά το εμιράτο με τον "κακότυχο" και εδώ αρχίζει το Requiem για τη Γρανάδα, με τη ζωή του τελευταίου εμίρη, Abu Abd Allah Mohhamed (XII), τον οποίο οι χριστιανοί αποκαλούσαν Boabdil, ενώ οι υπήκοοί του τού είχαν δώσει το προσωνύμιο Al Zugabi, δηλαδή "κακότυχος". Η ζωή του είναι ένα πραγματικό μυθιστόρημα, στο οποίο πρωταγωνιστικούς ρόλους έχουν ο πατέρας του, ο εμίρης Abu al-Hassan, τον οποίο οι χριστιανοί ονόμαζαν Muley Hacen ή απλώς El Viejo (ο γέρος), η μητέρα του Αisha, (σύμβολο δυναστείας), ο θείος του Mohhamed al-Zagall (ο "Γενναίος"), που ενσαρκώνει το ιδανικό του Ιερού Πολέμου κατά των χριστιανών και η μητριά του (Isabel de Solis) που έχουν γραφτεί βιβλία και βιβλία για αυτήν.

 

550 χρόνια μάς χωρίζουν, βρίσκομαι στο ίδιο σημείο, όπου η Ισαβέλα ντε Σολίς
άκουγε την αγαπημένη της μουσική. Πίσω είναι το παλάτι της Comares

 

1482, εννιά χρόνια πριν την πτώση της Γρανάδας. Ο εμίρης Hassan δεν είναι πλέον δημοφιλής, εξαιτίας και του γεροντικού του έρωτα για την αιχμάλωτη χριστιανή (Ισαβέλλα ντε Σολίς), την οποία έχει κάνει νόμιμη σύζυγό του, αφού εκείνη ασπάστηκε το ισλάμ και πήρε το όνομα Σοράγια. Ο Boabdil, με την υποστήριξη της μητέρας του Αίσας και της ισχυρής φατρίας των Banu Sarray (των Αβενσεράγων της καστιγιάνικης παράδοσης), αναλαμβάνει την εξουσία εκθρονίζοντας τον πατέρα του. Μαζί με τον θείο του, ο Boabdil συνεχίζει τον αγώνα κατά των χριστιανών που προσπαθούν να καταλάβουν τη Μάλαγα. Στη Μάχη της Axarquia αιχμαλωτίζεται από τους χριστιανούς, ενώ ο ερωτιάρης Hassan ξαναπαίρνει προσωρινά τον θρόνο του, αλλά δεν μπορεί να τον κρατήσει. Το Μάιο του 1484 ο Al Zagall εκτοπίζει τον αδελφό του Hassan κι αναλαμβάνει την εξουσία. Την ίδια ώρα, ο Φερδινάνδος κι η Ισαβέλλα αποφασίζουν να εκμεταλλευθούν τον αιχμάλωτο Boabdil προκειμένου να εξαφανίσουν το εμιράτο των Νασριδών. 

 

οι κήποι της Αλάμπρα. Σύνδεση Generalife με το Ανάκτορο

 

1487, τέσσερα χρόνια πριν την πτώση της Γρανάδας και οι χριστιανοί βασιλείς απελευθερώνουν τον κακότυχο, με τον όρο να γίνει υποτελής του βασιλείου της Ισπανίας. O Al Zagall εκθρονίζεται και ο Boabdil επιστρέφει στη Γρανάδα ως ηγεμόνας, ενώ αποκηρύσσει τον όρκο υποτέλειας που είχε δώσει στους χριστιανούς μονάρχες. Η προσπάθεια να σώσει την πατρίδα του είναι πλέον καταδικασμένη. Από το εμιράτο δεν έχει απομείνει τίποτε, εκτός από τη Γρανάδα με τα περίχωρά της (αν αυτό σας θυμίζει την Κωνσταντινούπολη πριν την άλωση, σωστά σάς το θυμίζει) και η δύσβατη περιοχή της Alpujarras. Οι περισσότεροι σύμβουλοι τού Boabdil έχουν πουληθεί στους Ισπανούς. Μάταια προσπαθεί να ζητήσει εξωτερική βοήθεια, επειδή οι ηγεμόνες της Φες και της Tlemcen είναι πια ανίσχυροι, ενώ οι μαμελούκοι του Καΐρου δεν έχουν καμιά διάθεση να συγκρουστούν με τους Ισπανούς.

 

Sala de los Mocarabes

 

1491, Τετέλεσται για τη Γρανάδα. Στις 26 Απριλίου ξεκινά η πολιορκία της Γρανάδας. Είναι η μέρα που η βασίλισσα Ισαβέλλα δίνει το γνωστό όρκο της να μην ξαναλουστεί κι αλλάξει ρούχα μέχρι η Γρανάδα να γίνει χριστιανική. Η σύγκρουση είναι άνιση και ο Boabdil ηττάται. 

 

Sala de las Hermanas

 

Το πρωϊνό της 2. Ιανουαρίου 1492 ο κακότυχος εμίρης παραδίδει με λυγμούς τα κλειδιά της Αλάμπρας στους χριστιανούς. Είναι η στιγμή που, σύμφωνα με την παράδοση, η Αίσα θα επιπλήξει το γιό της με την περίφημη φράση "Κλάψε τώρα σαν γυναικούλα ό,τι δεν κατάφερες να υπερασπιστείς σαν άντρας". Η Αίσα είναι σύμβολο της μητριαρχίας και της καταδυνάστευσης! Για αυτήν τη γενναία αλλά και κυρίαρχη γυναίκα, υπάρχει το Palacio de Dar Al-Horra (Σπίτι της Τίμιας) στην περιοχή του Albaicín, (που είναι και η τελευταία της κατοικία) με τα καλύτερα αρχιτεκτονικά παραδείγματα της τέχνης των Νασρίδων στην Αλάμπρα.

 

η Αίσα εγκαταλείπει τη Γρανάδα

 

Οκτώ αιώνες μουσουλμανικής παρουσίας τερματίζονται με την παράδοση της Γρανάδας στους καθολικούς βασιλείς. Στον κακότυχο δίνεται μια ασήμαντη ηγεμονία στην Alpujarras, γη κακοτράχαλη κι άγονη, που είναι αδύνατο να κρατήσουν οι μικρές δυνάμεις που έχουν απομείνει στον τελευταίο εμίρη της Γρανάδας. Ένα χρόνο μετά παίρνει το δρόμο της εξορίας για το Μαρόκο. Λένε πως όταν επιβιβάστηκε στο πλοίο σήκωσε το σπαθί του και χτύπησε τα κύματα (σαν ένας σύγχρονος Ξέρξης) ορκιζόμενος μια μέρα να γυρίσει για να ελευθερώσει την πατρίδα του. Η μέρα αυτή δεν ήρθε ποτέ. Ο Boabdil πέθανε εξόριστος στη Φες το 1533.

 

 

Οι πρώην μωαμεθανοί υπήκοοι, παρά τους όρους της συνθήκης παράδοσης (σεβασμός θρησκείας και ιδιοκτησίας), βρέθηκαν γρήγορα (1502) αντιμέτωποι με το πιο σκληρό δίλημμα: να αποκηρύξουν την  πίστη τους, ασπαζόμενοι το χριστιανισμό, ή να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές εστίες τους και να πάρουν το δρόμο της προσφυγιάς προς το Μαγκρέμπ. Όσοι το δέχτηκαν πήραν το όνομα Jose (άνδρες) και Maria (γυναίκες) γιαυτό και σήμερα, αυτά τα δυο ονόματα επικρατούν στην Ισπανία ως συνθετικό του ονόματός τους.

 

τα εξωτερικά τείχη και η οδός προς την Albaicin

 

Η Γρανάδα πέρασε από την εποχή των Μουδεχάρες σ’ αυτήν των moriscos, των βίαια εκχριστιανισμένων μουσουλμάνων, όπως σημαίνει αυτή η λέξη. Ο ζυγός γίνεται ολοένα και επαχθέστερος. Το 1569 οι moriscos εξεγείρονται κατά της χριστιανικής εξουσίας. Πολλοί καταφεύγουν στην Alpujarras και συνεχίζουν από εκεί τον ένοπλο αγώνα τους. Η τελευταία πράξη του δράματος θα παιχτεί το 1609, όταν με βασιλική διαταγή θα εκτοπιστούν από την Ισπανία όλοι οι εκχριστιανισμένοι μουσουλμάνοι. Σβήνει και το τελευταίο ίχνος της Γρανάδας των Νασριδών. Το τελευταίο εκτός από την πολιτιστική κληρονομιά της…

Alcazar

θέα προς τη κεντρική πλατεία από το Alcazar

Sold out until April, είναι ο τίτλος μιας ιστοσελίδας που αναφέρεται στην αγορά εισιτηριού για επίσκεψη στην Alhambra. Είναι το ανάκτορο και φρούριο των Μαυριτανών μοναρχών στην Γρανάδα, που έμεινε στην παγκόσμια ιστορία σαν ένα μνημειώδες αραβούργημα. Η Αλάμπρα είναι ένα τουριστικό αξιοθέατο εξαιρετικής Ισλαμικής αρχιτεκτονικής, παρόλο που πολλές από τις τοιχογραφίες και τους κήπους είναι αποκαταστάσεις παλαιότερων. Κάθε μέρα το επισκέπτονται περίπου 8000 άτομα! Το να βρείτε εισιτήριο τελευταία στιγμή είναι μάλλον απίθανο. Η αγορά του εισιτηρίου μου είχε γίνει τρεις μήνες πριν! Προσοχή! μην αγοράσετε τα εισιτήρια απο τη δευτερογενή αγορά (θα τα βρείτε ακριβώτερα). Διερευνήστε και βρείτε τo original site της Αλάμπρα.

το Παλάτι του Κάρολου Ε' από τον Κάρολο Κουΐντο το 1527

στους εσωτερικούς του χώρους υπάρχει ιστορική έκθεση και μουσείο

θρόνος του Mohammad V (περί το 1380)

βάζο κατασκευασμένο την περίοδο 1370-1380

χώρος του Μουσείου με εκθέματα που εξιστορούν την εποχή του 14. αιώνα

Γυμνό που υπονοοεί τις ερωτικές απολαύσεις των σουλτάνων. Γύριζε κουρασμένος
 από μια μάχη και έβρισκε τη θαλπωρή στην ερωμένη που είχε ήδη επιλέξει. Οι υπεύθυνες
του χαραμιού την είχαν προετοιμάσει. Πλήρης αποτρίχωση, μπάνιο και αλοιφές με αιθέρια
έλαια, συμβουλές για τα γούστα του σουλτάνου. Την είχαν επίσης δασκαλέψει να μην
ξεστομίσει κάποια donot και να τα υπομείνει, επειδή στο σουλτάνο άρεσαν πολύ....
(Κείμενο απο το βιβλίο ΟΙ ΕΡΑΣΤΕΣ ΤΗΣ ΓΡΑΝΑΔΑΣ, VIDAL LAURENCE)

 

Το Palacio de Generalife ήταν το θερινό παλάτι και εξοχική κατοικία των Νασριδών σουλτάνων της Γρανάδας. Το παλάτι και οι κήποι κατασκευάστηκαν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Muhammad III (1302-1309) και αναδιακοσμήθηκαν από Abu I-Walid Isma'il (1313-1324).  Αποτελείται από το Patio de la Acequia, στο οποίο υπάρχει μία λιμνούλα περιτριγυρισμένη από παρτέρια λουλουδιών, σιντριβάνια, κιονοστοιχίες και περίπτερα, και τον Jardín de la Sultana. Ο κήπος αυτός θεωρείται ως ένα από το καλύτερα δείγματα των Μεσαιωνικών κήπων της παλαιάς Ανδαλουσίας. Αρχικά το παλάτι συνδέονταν με την Αλάμπρα με ένα σκεπαμένο πέρασμα πάνω από ένα φαράγγι, το οποίο χωρίζει τα δύο παλάτια. 

 

Patio de Acequia

Αρχικά, το Silla del Moro ήταν ένα παρατηρητήριο φρουράς για το θερινό ανάκτορο Generalife και εξυπηρετούσε μάλλον στρατιωτικό σκοπό, καθώς βρισκόταν σε περιοχή ελέγχου των εχθρικών επιδρομών. Ιστορικά όμως, είναι το σημείο από όπου η μητέρα του Boadbil του είπε εκείνα τα πικρά λόγια που έμειναν στην ισλαμική ανάμνηση ως θρήνος "...κλάψε τώρα....". 

 

η θέα προς την Αλάμπρα από το silla del moro

Cuevas del Sacromonte είναι η επόμενη στάση μας (εκείνη την ημέρα κάναμε 15 χλμ ποδαράτα) για να δούμε πώς ζούσε κάποτε μία κοινότητα (σαν τους Ρομά) σε σπηλιές του ιερού βουνού (Sacromonte) σε αυτό το μουσείο (είσοδος 5€) με τυπικά υπόσκαφα σπίτια επιπλωμένα σε παραδοσιακό στυλ με εργαλεία και αυθεντικά οικιακά σκεύη.

 

 

Mirador del San Nicolas. Δεν μπορείτε να έχετε καλύτερη θέα προς την Αλάμπρα, πίνοντας μάλιστα και ένα ποτήρι λευκού οίνου, τοπικής προέλευσης. Παρέχει την καλύτερη δυνατή φωτογράφιση για να θυμίζει την επίσκεψή σας στην Αλάμπρα. Φθάνετε εδώ είτε με τα πόδια ή με τα μικρά λεωφορεία και το σεργιάνισμα στην περιοχή είναι must!!

 

 

Αν έχετε διάθεση για περπάτημα, ανεβείτε στο λόφο San Miguel Alto και απολαύστε τη θέα από ψηλά. Επιστρέψτε κυκλικά από μονοπ'ατι (κατά μήκος των τοιχών) και φθάνετε σε σημείο που σας είναι γνώριμο.

Περπατήστε στα στενά του Albaicín (στα αραβικά σημαίνει το προάστιο των γερακιών) μια γειτονιά με αξιοσημείωτα ιστορικά μνημεία μεσαιωνικού ρυμοτομικού σχεδίου, που χρονολογούνται από την περίοδο των Νασρίδων. Το 1984 η Αλάμπρα, το Generalife και το Albaicín αναγνωρίστηκαν ως Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.

Ο καθεδρικός ναός της Γρανάδας είναι ένα από τα χαρακτηριστικά αξιοθέατα της πόλης των Νασριδών και θεωρείται αριστούργημα της ισπανικής Αναγέννησης. Χωρίς αμφιβολία, κάτι που πρέπει να δείτε στη Γρανάδα. Δόθηκε το όνομα Santa Elena χωρίς να υπάρχει εξήγηση για αυτό. Χτίστηκε στην πρώην θέση ενός τζαμιού (όπως είχαν κάνει και οι χριστιανοί τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους)  σε αναγεννησιακό ρυθμό και πρωτολειτούργησε το 1561. La Capilla Real  (το βασιλικό παρεκκλήσι) στεγάζει  κυρίως τάφους Καθολικών Μοναρχών.

 

Και τώρα που θα φάμε; Ασφαλώς στο Bodegas Castañeda (εστιατόριο 100 ετών), όπως υποδηλώνει το Tripadvisor, ένα κλασικό, παραδοσιακό μπαρ διάσημο για τα κρασιά του, τα jamon και τους μεζέδες του (tapas).  Βέβαια, η πόλη είναι γεμάτη απο μπαράκια, αλλά εκείνο που με εντυπωσίασε περισσότερο είναι ο δρόμος με τα αραβικά μαγαζιά, με τους ναργιλέδες και τις γυναικοπαρέες.

 

κοινώς θρούμπες

η αραβική συνοικία

νάχαμε ένα ναργιλέ!

 

Tales of the Alhambra είναι μια συλλογή από δοκίμια, λεκτικά σκίτσα και ιστορίες του Αμερικανού συγγραφέα Ουάσιγκτον Ίρβινγκ εμπνευσμένα και γραμμένα κατά την επίσκεψή του (1828) στη Γρανάδα, που συνέβαλαν  καθοριστικά στην ενθύμιση της Αλάμπρα στο δυτικό κοινό, ενώ χρησίμευσε ως βάση της ισπανικής ταινίας Tales of the Alhambra (1950). Επίσης, η πόλη Αλάμπρα της Καλιφόρνια πήρε το όνομά της από το βιβλίο του Ίρβινγκ, όταν η κόρη του Benjamin Wilson διάβαζε το βιβλίο (1874) και ενθάρρυνε τον πατέρα της να χρησιμοποιήσει το όνομα αυτό για το νέο προάστιο του Λος Άντζελες. Τέλος, το 2017, ο Ισπανός παραγωγός κινουμένων σχεδίων Pedro Alonso Pablos έκανε μια μίνι σειρά κινουμένων σχεδίων με μερικές από τις Ιστορίες της Αλάμπρα: Ο Άραβας Αστρολόγος, Οι τρεις όμορφες πριγκίπισσες και Το τριαντάφυλλο της Αλάμπρα.

Washington Irving (1783-1859)

η ονομασία των οδών βρίσκεται στο πεζοδρόμιο σε ορειχάλκινη επιγραφή

τα κουδούνια στην Ισπανία δεν έχουν ονόματα

Federico García Lorca, η Γρανάδα τιμά το τέκνο της.
Η ποιητική του συλλογή Romancero Gitano, αποτελεί κορυφαίο στιγμή της ζωής του.
Aποτελείται από θέματα, όπως η νύχτα, ο θάνατος, ο ουρανός και το φεγγάρι και όλα
τα ποιήματα μιλάνε για το λαό των Ρομά και τον πολιτισμό τους.

Hospital Real, Granada

Fuente del Triunfo

Jardines del Triunfo

βρόχινες αντανακλάσεις

τα τείχη προς την παλιά πόλη

η Νομική Σχολή της Γρανάδας

AlboreA: Tablao Flamenco

Επίσκεψη στην Ανδαλουσία χωρίς να ζήσετε στιγμές από Flamenco... δεν γίνεται. Το Tablao Flamenco La Alborea βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της Γρανάδας, στην Plaza Nueva, και το κοινό μπορεί να επιλέξει είτε να δει την παράσταση από τα καθίσματα της κεντρικής κερκίδας είτε στην πιο οικεία ατμόσφαιρα των ιδιωτικών θεωρείων, πίνοντας το ποτό του, συνήθως ένα ντόπιο λευκό μυρωδάτο κρασί.

 

 

 

 

Κάθε παράσταση περιλαμβάνει έναν κιθαρίστα, έναν τραβαδούρο και δύο χορευτές (έναν άνδρα και μια γυναίκα), που ανήκουν σε οικογένειες του Sacromonte, μιας περιοχής της Γρανάδας,  διάσημης για τις γενιές καλλιτεχνών Flamenco. Κατά τη διάρκεια της ωριαίας εμπειρίας (κόστος 20-25€), το κοινό απολαμβάνει ένα ταξίδι στo τυπικό στυλ τραγουδιού και χορού του ισπανικού Flamenco! Όλη η ατμόσφαιρα και το σκηνικό μού θύμισαν την εποχή της μπουάτ, ενώ το ντύσιμο του τραβαδούρου φαινόταν σαν να ήταν σφακιανός... είχε και την πλάτη κολλημένη στον τοίχο 😂😂.

 

 

 

 

Η φράση tablao προέρχεται από το ισπανικό "tablado" που σημαίνει σανίδα δαπέδου, πάνω στο οποίο εκτελούνται οι παραστάσεις και ο χορευτής φλαμένκο κρούει τα ειδικά διαμορφωμένα παπούτσια του (με καρφάκια ενσωματωμένα στα δάχτυλα και τη φτέρνα του παπουτσιού, για να ενισχύουν τον ήχο του κρουστικού ποδιού του χορευτή), δημιουργώντας ανάλογο ήχο με τα πλήκτρα ενός πιάνου. Το θέαμα είναι εκπληκτικό, τόσο ακουστικά όσο και οπτικά. Επιτρέπεται η φωτογράφιση και βιντεοσκόπηση, αν και σε μερικά Tablao (Σεβίλλη) το απαγορεύουν (ρωτήστε πριν βγάλετε εισιτήριο).

 

Οι χώροι Tablao αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 σε όλη την Ισπανία αντικαθιστώντας τα café cantantes (καμπαρέ).

Το φλαμένκο είναι μια μορφή τέχνης που στηρίζεται στις λαογραφικές μουσικές παραδόσεις της νότιας Ισπανίας και αναπτύχθηκε ως κουλτούρα gitano (οι ρομά της ιβηρικής χερσονήσου) στην Ανδαλουσία.Είναι στενά συνδεδεμένο με τους Ρομά της περιοχής, ωστόσο, το ύφος του είναι μοναδικά ανδαλουσιανό και οι καλλιτέχνες τού φλαμένκο έχουν ιστορικά συμπεριλάβει Ισπανούς τόσο της κληρονομιάς των gitano όσο και των μη gitano. Το 2010, η UNESCO ανακήρυξε το φλαμένκο ως ένα από τα αριστουργήματα της προφορικής και άυλης κληρονομιάς της ανθρωπότητας.

 

έκθεση φλαμένκο στη Σεβίλη

σαν τα πλήκτρα του πιάνου ηχούν

Tablao Flamenco en Sevilla

Córdoba: το Μεγάλο Τέμενος

Το Μεγάλο Τέμενος (γνωστό και ως Mezquita de Córdoba) είναι ο σημερινός Καθεδρικός ναός της Παναγίας της Ανάληψης (Catedral de Nuestra Señora de la Asunción), όπου το Μεσαίωνα είχε μετατραπεί σε ισλαμικό τέμενος και ακόμη πιο πριν υπήρξε μια καθολική χριστιανική εκκλησία η οποία κατασκευάστηκε από τους Βησιγότθους.

 

πολυκοσμία στα σοκάκια της Κόρδοβα

Θεωρείται ένα από τα πιο ολοκληρωμένα μνημεία της μαυριτανικής αρχιτεκτονικής.

Plaza de la Corredera, μοναδικό σχέδιο πλατείας στην Ανδαλουσία
(θυμίζει τη Plaza de Mayor στη Σαλαμάνκα) , όπου κατά τη διάρκεια
των εργασιών ανάπλασης, ανακαλύφθηκαν ψηφιδωτά ρωμαϊκής περιόδου.

πέσαμε και σε γάμο

Η Mezquita de Córdoba, όπως προτιμούν να την αποκαλούν, αποτελεί αδιαμφισβήτητα το κορυφαίο αξιοθέατο της πόλης και ένα από τα σημαντικότερα σε όλη την Ανδαλουσία. Είχαν φοβερή έμπνευση αυτοί οι μαυριτανοί, που επέκτειναν τον αρχικό ναό στο μεγαλοπρεπές τέμενος (επί Αμπντ αλ-Ραχμάν Α΄), οι εργασίες του οποίου άρχισαν το 786 και συνεχίστηκαν, με αραβικές προσθήκες και μετατροπές, μέχρις όταν το 16. αι. κατεδαφίστηκε ένα τμήμα του προκειμένου να κατασκευαστεί ο γοτθικός και αναγεννησιακός χριστιανικός καθεδρικός... που αργότερα ο Κάρολος Ε' (αυτοκράτορας της ΑΡΑ) αναφώνησε, "...καταστρέψατε κάτι μοναδικό, για να χτίσετε κάτι κοινότοπο, για να μείνει μια ανοιχτή πληγή στην καρδιά μου, αυτό το αριστουργηματικό μαυριτανικό τέμενος...".

 

 

 

 

Μπαίνοντας μέσα στο ναό (είσοδος 10€), περιδιαβαίνεις το αισθητικά τέλειο δάσος από ριγέ ασπροκόκκινες αψίδες, στηριγμένες πάνω στους αστραφτερούς κίονες, μέσα στο υποβλητικό μισοσκόταδο του τεμένους και διαπιστώνεις τη συντριπτική ομορφιά που σε περιβάλλει και σου κόβει κυριολεκτικά την ανάσα! Εντυπώσεις από το διαδίκτυο:

• όταν οι θρησκείες ενώνουν, το αποτέλεσμα είναι η απίστευτη αίσθηση ενός καθεδρικού ναού και ενός τζαμιού,
• συνδυασμός, που θα ζήλευε κάθε καλλιτέχνης: διαφορετικές εποχές, θρησκείες, πολιτισμοί και αρχιτεκτονικά στοιχεία,
• είναι το μεγαλύτερο μουσουλμανικό τέμενος στον κόσμο με υπέροχη αραβική αρχιτεκτονική και τις 850 κολώνες,
• από τα καλύτερα δείγματα της αραβικής επιρροής στην Ισπανία,
• είναι μερικά πράγματα στη ζωή που ανυπομονείς να τα αντικρίσεις. Ένα από αυτά για μένα ήταν η Μεσκίτα. Είναι ένα κράμα χριστιανικού και ισλαμικού πολιτισμού. Είναι ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα απαράμιλλης ομορφιάς. ΟΙ χαρακτηριστικές αψίδες (πάνω από 850) δημιουργούν ένα εντυπωσιακό οπτικό εφέ.

Επειδή δεν υπάρχει προπώληση εισιτηρίων μέσω ίντερνετ, προτιμήστε πρωινές ώρες. Στο προαύλιο χώρο υπάρχουν και αυτόματοι πωλητές, καθώς και Taquillas (ticket offices). Μια ανάβαση στην κορυφή του καμπαναριού (είσοδος 3€) αξίζει τον κόπο!

 

 

 

Ο Julio Romero de Torres είναι ένα διάσημος ζωγράφος καταγόμενος από τη Κόρδοβα και λογικό είναι να υπάρχει μουσείο με τα έργα τέχνης του. Το επισκέφτηκα (είσοδος 5€) και άξιζε τον κόπο, λόγω των συνειρμών που έκανα με την εποχή των μαυριτανών εμίρηδων της Ανδαλουσίας. Το μουσείο έχει ανακηρυχθεί Τόπος Πολιτιστικού Ενδιαφέροντος (1962).

 

στη γειτονιά του Julio Romero de Torres

 

Poem of Córdoba, ένα πολύπτυχο έργο του Julio Romero de Torres,
που αποτελείται από επτά πάνελ, σαν μια αλληγορία της πόλης της Κόρδοβα
μέσα από τις πιο επιφανείς ιστορικές της προσωπικότητες.

Η σκηνή γυμνισμού (όπως έκανε ο ζωγράφος σε όλη την καλλιτεχνική του καριέρα) διαπραγματεύεται το θέμα του φλαμένκο και της κόπλα. Σε αυτή τη θεατρική σύνθεση, μια αυλαία τραβιέται και εμφανίζεται ένα απόλυτα αρμονικό γυναικείο γυμνό, ξαπλωμένο σε ένα ντιβάνι ντυμένο με σάλι Manila. Το δεξί της χέρι στηρίζεται στους γοφούς του, ενώ στο άλλο λάμπει η λεπίδα ενός μαχαιριού, σύμβολο του θανάτου. Πίσω της, μια μελαχροινή γυναίκα εμφανίζεται, προχωρώντας προς το γυμνό, κρατώντας μια κιθάρα. Στο βάθος, η Ribera, ο Πύργος Calahorra που φωτίζεται από τις τελευταίες ακτίνες του ήλιου και η Ρωμαϊκή γέφυρα, όπου το ποτάμι κυλάει ειρηνικά μέσα από ένα φανταστικό κανάλι. Πίνακας του 1929, ως μεταθανάτιος φόρος τιμής του ζωγράφου στο διάσημο τραγουδιστή La Trini.

mira qué bonita era! (έργο του 1895)

Castillo de Almodovar: Game of Thrones

Αν είστε Fun της σειράς επεισοδίων Games of Thrones, θα πρέπει να επισκεφτείτε το Κάστρο του Almodóvar, στα προάστεια της Κόρδοβας και 40 λεπτά με το λεωφορείο. Το Castillo de Almodóvar del Río είναι αραβο-μουσουλμανικής  προέλευσης με τρεις σημαντικούς πύργους: Cuadrada, Redonda και Homenaje. Αίθουσα θρόνου και χώρο βασανιστηρίων. Η θέση του είναι περίοπτη... βρίσκεται στη μέση του κάμπου και μπορεί να ελέγξει τη θέση του εχθρού.

στην εποχή των πολέμων...

στην εποχή της ειρήνης, ο ποταμός πρόσφερε ευδαιμονία

η αίθουσα του θρόνου

η αίθουσα των βασανιστηρίων

τα αιώνια... κάτεργα

εδώ έχουν γυριστεί έργα, όπως το Games of Thrones

Έχει μια μεγάλη αίθουσα που συντρώγαν οι ιππότες κάποιας εποχής και σήμερα λειτουργεί ως διδασκαλείο σε μαθητές του γυμνασίου, που ο δάσκαλός τους, ντυμένος μαυριτανός ιππότης, τους διηγείται τα κατορθώματά του. Είναι απόλαυση να τον ακούτε να μιλά, στα ισπανικά, αλλά αν ψάξετε για καφέ δεν θα βρείτε πουθενα, φέρτε λοιπόν τον δικό σας.

 

 

 

 

Η πόλη δεν έχει κάτι άλλο αξιόλογο να επισκεφτείτε. Εντούτοις, αν κατηφορίσετε (κατά μήκος της παλιάς σιδηροδρομικής γραμμής), κάποιες πινακίδες θα σας φέρουν σε σημείο που υπήρχε η portus romano, τα απομεινάρια μιας προβλήτας ρωμαϊκής προέλευσης. Η διαδρομή είναι περίπου 20λ με τα πόδια και στα δεξιά σας, πάνω στο λόφο, φαίνεται το κάστρο. Η μέρα είναι βροχερή και υπάρχουν πολλές λάσπες. Με καλό αδιάβροχο εξοπλισμό, θα τα καταφέρετε.  Υπάρχουν πινακίδες και η τοποθεσία της βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Γουαδαλκιβίρ, εδώ όπου γίνονταν μεταφορές εμπορευμάτων (πχ. σε αμφορείς ελαιολάδου) από κοντινές αγροικίες, όπου υπήρχαν ρωμαϊκές βίλες. 

 

σημείο ιστορικής σημασίας παρά τουριστικής

Φυσικά, αν θέλετε να δείτε μια σωστή γέφυρα, τότε να επισκεφτείτε τη μεγάλη γέφυρα στην Κόρδοβα, στο τέλος της οποίας υπάρχει και ένα κάστρο που λειτουργεί σαν μουσείο.

Puente Romano de Cordoba

Sevilla: ο τάφος του Κολόμβου

Ακριβώς στην είσοδο του καθεδρικού ναού της Σεβίλλης βρίσκεται το μνημείο του Χριστόφορου Κολόμβου. Το φέρετρό του σηκώνουν τέσσερις αλληγορικές φιγούρες που αντιπροσωπεύουν αντίστοιχα βασίλεια της Ισπανίας κατά τη διάρκεια της ζωής του, Καστίλλης, Αραγονίας, Ναβάρρα και Λεόν. 

 

Πολλοί ισχυρίζονται ότι τόσο η ζωή του όσο και η μετά θάνατο ήταν το ίδιο πολυτάραχες.  Το σώμα του Κολόμβου αναπαύτηκε αρχικά στο Βαγιαδολίδ, όπου πέθανε το 1506 και μεταφέρθηκε λίγο αργότερα στη Σεβίλλη, όπου ο Diego (ο γιός του) μετέφερε αρχικά τα λείψανα στο μοναστήρι της Santa Maria de las Cuevas (γνωστό και ως Cartuja de Sevilla), σε εκείνη την πόλη που ο Κολόμβος υπεραγαπούσε... και ήταν φυσικό να του άρεσε η Σεβίλη, μία πόλη που φημίζεται για την αρχιτεκτονική, τα μνημεία, ακόμη και τους χορούς φλαμένκο και τα tapas της. Το 1542, τα λείψανα μεταφέρονται στον Άγιο Δομίνικο. Εκεί έμειναν για 250 χρόνια και στη στη συνέχεια, το 1795 όταν η Ισπανία έχασε τον έλεγχο της Δομινικανής Δημοκρατίας, μεταφέρθηκαν στην Αβάνα της Κούβας. 100 χρόνια αργότερα, έκαναν το τελευταίο τους ταξίδι πίσω στο σπίτι στη Σεβίλλη και τοποθετήθηκαν στον καθεδρικό ναό της πόλης.

Μία άλλη πλευρά της ιστορίας αντικρούει την ύπαρξη λειψάνου στη Σεβίλλη, υποστηρίζοντας την υπόθεση ότι το 1877 ανακαλύφθηκε μια λειψανοθήκη στον Άγιο Δομίνικο που έγραφε τις λέξεις "Ο επιφανής και εξαιρετικός άνθρωπος, Don Colon, Admiral of the Ocean Sea". Το κυτίο αυτό φυλάσσεται στο Faro a Colon στον Άγιο Δομίνικο και παρά τις εξετάσεις και το τεστ DNA των λειψάνων της Σεβίλλης, το ερώτημα παραμένει άλυτο ή πλήρως επιλυμένο, ανάλογα με το ποιον ρωτάτε και ανάλογα το τί εσείς πιστεύετε.

 

Πολλούς έχει απασχολήσει η καταγωγή του Κολόμβου, αν ήταν ιταλός (από τη Γένοβα όπως αναφέρει το Wiki) ή ισπανός και μάλιστα σεφαραδίτης Εβραίος (σύμφωνα με μία νέα έρευνα). Ποιά είναι η ιστορία του Κολόμβου και πως αυτή σχετίζεται με τα Μπαχαρικά, γιατί αν δεν υπήρχαν, θα αργούσε πολύ η ανακάλυψη της Αμερικής και ο Κολόμβος δεν θάμενε στην ιστορία.

 

 

 

Ας ξαναθυμηθούμε κάποια ιστορικά δεδομένα: μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) κόπηκαν οι οδοί των καραβανιών, που μετέφεραν τα μπαχαρικά στην Ευρώπη (μέσω του Δρόμου του Μεταξιού) και έπρεπε να βρεθούν νέες διελεύσεις. Τότε, οι πορτογάλοι θαλασσοπόροι αναζήτησαν νέους τρόπους για να φτάσουν στην Ασία, χρησιμοποιώντας τη θάλασσα και όχι την ξηρά. Έτσι, ο Βαρθολομαίος Ντιάζ, πλέοντας γύρω από την Αφρική, στο Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας και διασχίζοντας τον Ινδικό Ωκεανό έφτασε στις νήσους Μαλούκες, όπως ονομάζονται τα νησιά των μπαχαρικών. Οι ισπανοί δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν την ίδια πορεία, γιατί η Συνθήκη της Τορδεσίγιας το απαγόρευε. Έπρεπε να επινοήσουν ένα διαφορετικό σχέδιο για να φτάσουν στις Ινδίες μέσω του Ατλαντικού, ακολουθώντας δυτική πορεία.

 

 

Ο Κολόμβος (θαλασσοπόρος και χαρτογράφος του 15.-16. αι.) απευθύνθηκε στους καθολικούς βασιλείς (Ισαβέλα και Φερδινάνδο) για να του εγκρίνουν το ταξίδι του, οικονομικά και προνομιακά. Παρά τις αρχικές τους αμφιβολίες, για έναν άνθρωπο μη ευγενικής καταγωγής που ζητούσε πολλά προνόμια, αλλά και με το φόβο μην προλάβουν άλλοι, του έδωσαν την εντολή να προχωρήσει στο εγχείρημά του. Ήταν η στιγμή, που η Αμερική θα γινόταν ισπανική κτήση, τουλάχιστον όχι ολόκληρη, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της. Στις 12 Οκτωβρίου 1492 έφτασε στο σύμπλεγμα των Μπαχάμων, συνάντησε ντόπιους Ιθαγενείς και νόμισε ότι βρισκόταν κάπου στην Ασία και είχε προσπεράσει την Ιαπωνία. Ήταν πολύ χαρούμενος γιατί πίστευε ότι ήταν πιο κοντά στις Ινδίες, από ότι φανταζόταν.

 

 

Μόλις στο τρίτο του ταξίδι (1498) άρχισε να αντιλαβάνεται, ότι οι κτήσεις αυτές δεν ήταν ασιατικές, αλλά ότι είχε βρεθεί σε μία νέα ήπειρο, αλλά ήταν ήδη αργά. Οι πορτογάλοι είχαν φθάσει πρώτοι στις κυρίως Ινδίες, αρχίζοντας τις απευθείας εμπορικές επαφές με τους ηγέτες τής περιοχής και οι άγγλοι άρχισαν να εξερευνούν τα παράλια της βόρειας Αμερικής. Τέθηκε σε δυσμένεια και παραλίγο να φυλακιστεί, αλλά σώθηκε από το γιο του Ντιέγκο, που παρέμεινε στην υπηρεσία του κράτους και διετέλεσε κυβερνήτης των Δυτικών Ινδιών, όπως θα γίνονταν γνωστά τα νησιά της Καραϊβικής, όταν διαπιστώθηκε πως ο πατέρας του είχε τελικά φτάσει σε μια νέα ήπειρο και όχι στα νησιά των μπαχαρικών.

 

Σήμερα, ο Κολόμβος τιμάται εδώ στη Σεβίλη, ενώ υπάρχει το άγαλμά του στο Columbus Circle της Νέας Υόρκης και δόθηκε το όνομά του σε μία μικρή χώρα, την Κολομβία. Όμως, τη μεγάλη δόξα κέρδισε ο Amerigo Vespucci, πού χάρησε το όνομά του στην Αμερική (1507).

Setas de Sevilla, μια περίτεχνη κατασκευή με είσοδο 16-25€

Ο καθεδρικός ναός της Σεβίλλης (Catedral de Santa María de la Sede) καταγράφηκε το 1987 ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, μαζί με το παρακείμενο ανακτορικό συγκρότημα Αλκαζάρ και θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες εκκλησίες στον κόσμο καθώς και ο μεγαλύτερος γοτθικός καθεδρικός ναός του κόσμου αντικαθιστώντας την Αγία Σοφιά, έναν τίτλο που η βυζαντινή εκκλησία είχε για χίλια χρόνια.

 

 

Και ας μιλήσουμε λίγο για τα κοσμικά εκείνης της εποχής, που παραμένουν χαραγμένα στην ισπανική ιστορία ως παγκόσμια γεγονότα. Εδώ, βάπτισαν (1487) οι καθολικοί βασιλείς (Φερδινάνδος Β' της Αραγονίας και η Ισαβέλα Α' της Καστίλλης) το μοναχογιό τους Χουάν της Αραγονίας, που δεν πρόλαβε να γίνει βασιλιάς γιατί πέθανε πολύ νωρίς (19 ετών). Το βασιλικό παρεκκλήσι του ναού φιλοξενεί τα λείψανα τού Φερδινάνδου Γ' της Καστίλης, του γιου και διαδόχου του, Αλφόνσο του Σοφού, και του απογόνού τους, Βασιλιά Πέτρου του Σκληρού. Ανάμεσα στα παρεκκλήσια βρίσκονται και οι τάφοι του Κολόμβου, καθώς και του γιού του Ντιέγκο. 

εδώ είναι η κεντρική είσοδος στον καθεδρικό, όπου περιμένεις 1 ώρα για εισιτήριο.
Αν όμως το αγοράσεις στην εκκλησία του San Salvador (συνδυασμένη επίσκεψη)
περνάς χωρίς να περιμένεις

 

 

 

το καμπαναριό αποτελείται απο 34 ορόφους
που τους ανεβαίνεις σε κεκλιμένο επίπεδο και όχι σκαλιά

ουφ! 34. όροφος και φτάσαμε

 

από την κορυφή (34. όροφος) του καμπαναριού

 

κάποια μπουρίνια είχαμε συχνά

 

Στην καρδιά της Ανδαλουσίας, η πόλη της Σεβίλλης αποπνέει μια πλούσια (και εκρηκτική) ιστορία, που θυμάσαι την ιστορία της Ισαβέλα ντε Σολίς (από εδώ καταγόταν), όταν διαβαίνεις τις γραφικές γειτονιές, τις εκκλησίες και τα παλάτια της και παράλληλα το χρονικό των πρώτων εξερευνήσεων. Από εδώ ξεκίνηση το ταξίδι του ο Μαγγελάνος.

ό,τι έμεινε από το jamon!

ποιά ημερομηνία ανακαινίσθηκε το κτήριο;

εκκλησία του San Salvador

Το Torre del Oro είναι ένας πύργος στη Σεβίλλη, που κατασκευάστηκε (13. αιώνας) προκειμένου να ελέγχει την πρόσβαση στη Σεβίλλη μέσω του ποταμού Γουαδαλκιβίρ. Αρχικά, χρησίμευε ως φυλακή κατά τον Μεσαίωνα.

 

El Torro del Oro

 

 

απομίμηση του πλοίου Victoria της Αρμάδας Ντε Μαλούκα,
το πρωτότυπο χάθηκε ή μάλλον κάηκε

ο Μαγγελάνος δεν είχε πάρει μαζί του γυναίκες...

 

Δίπλα ακριβώς στον πύργο, υπάρχει μόνιμη έκθεση για το First Round the World Voyage, δηλαδή στον πρώτο περίπλου της γης από το Μαγγελάνο, όπου εξιστορείται όλη η προσπάθεια της εποχής εκείνης, όπως αυτή καταγράφηκε στο ημερολόγιο του Πικαφέτα (χρονογράφου του ταξιδιού). Υπάρχει επίσης και ένα αντίγραφο πλοίου, Nao Victoria 500, αγκυροβολημένο δίπλα στο Exploraterra Space. Οι επισκέπτες μπορούν να ανέβουν σε αυτό το ιστορικό σκάφος και να επισκεφτούν το μουσείο (είσοδος 10€).

με αυτόν ξεκίνησε το ταξίδι (Μαγγελάνος)

με αυτόν τελείωσε (Ελκάνο)

οι διαδρομές επί χάρτου και επι της υδρογείου

τα 5 πλοία της Αρμάδας Ντε Μαλούκα

Sanlúcar de Barrameda: ο περίπλους της γης

Ο Μαγγελάνος ξεκίνησε λοιπόν από τη Σεβίλλη και κατά μήκος του ποταμού Γουαδαλκιβίρ έφτασε στο Sanlúcar de Barrameda, όπου συνάντησε τα υπόλοιπα 4 πλοία της απστολής με το όνομα Armada de Malucca και ανοίχθηκαν στη θάλασσα του ατλαντικού ωκεανού. Αυτό το σημείο ήθελα, για ιστορικούς λόγους να επισκεφτώ.

 

ενδιάμεση στάση στο άγνωστο(;;) Jerez

 

Ήταν Κυριακή και τα δρομολόγια περιορισμένα. Αναγκάστηκα λοιπόν να πάω με τρένο στο Jerez de la Frontera, να παραμείνω εκεί για 90 λεπτά και μετά με λεωφορείο να ξεκινήσω για τον προορισμό. Ήταν νωρίς το πρωί και τα μουσεία ήταν κλειστά. Κατά τις 9 άνοιξε και μια τοπική αγορά και άρχισε να μαζεύεται κόσμος για να φάνε το περίφημο el churro, ένα είδος τηγανητής ζύμης, που φτιάχνεται με ζύμη σε καυτό λάδι. Συνήθως τρώγεται για πρωινό βουτηγμένο σε καφέ ή σε ζεστή σοκολάτα.

 

Andalusian Horses dance (Φωτό Διαδικτύου)

Αν βρεθείτε εδώ στο Jerez de la Frontera μην παραβλέψετε και δεν επισκεφτείτε την παράσταση How Andalusian Horses Dance, μια παράσταση που προσφέρει ένα αυθεντικό μπαλέτο αλόγων με ισπανική μουσική και αναβάτες ντυμένους με κοστούμια εποχής. Θα αισθανθείτε ότι βρίσκεστε στην Ανδαλουσία του 18. αιώνα και απολαμβάνετε  μια παράσταση στη Βασιλική Ανδαλουσιανή Σχολή Ιππικής Τέχνης. Οι παραστάσεις δίνονται κάθε Τρίτη και Πέμπτη (είσοδος 27€) και σήμερα είναι Κυριακή. Κρίμα! 

 

 

O Γκουανταλκιβίρ είναι ένας μεγάλος και ιστορικός ποταμός της Ισπανίας, τα τελευταία 600 χρόνια πλωτός από τη Σεβίλλη, ενώ στη ρωμαϊκή εποχή από την Κόρδοβα. Έχει μήκος 657 km, πηγάζει σε μια θέση γνωστή ως Cañada de las Fuentes (οροσειρά Sierra de Cazorla) και εκβάλει στο Sanlúcar de Barrameda, στον κόλπο του Cádiz και στον Ατλαντικό Ωκεανό. Η ονομασία του προέρχεται από το αραβικό al-wādī l-kabīr, που σημαίνει "ο μεγάλος ποταμός". 

 

στις εκβολές του ποταμού Γουαδαλκιβίρ

Η ιστορικότητά του χάνεται στα βάθη των αιώνων. Τον πρωτοχρησιμοποίησαν οι Φοίνικες σαν αγκυροβόλιο για την μεταφορά εμπορευμάτων απο την ενδοχώρα. Εργότερα, όταν οι Ρωμαίοι, (του έδωσαν το όνομα Baetis) εγκαταστάθηκαν στην Hispalis (Σεβίλλη, 2. αι. π.Χ.) τον μετέτρεψαν σε εμπορικό λιμάνι. Τα πλοία τους έπλευαν προς τη Ρώμη με διάφορα προϊόντα, όπως ορυκτά, αλάτι, ψάρια κ.λπ. Κατά τη διάρκεια της αραβικής κυριαρχίας (712-1248) οι Μαυριτανοί έχτισαν μια πέτρινη αποβάθρα και τον Torre del Oro, για να ενισχύσουν την άμυνα του λιμανιού. Μετά την ανακάλυψη της Αμερικής, η Σεβίλλη έγινε το οικονομικό κέντρο της Ισπανικής Αυτοκρατορίας, επειδή το λιμάνι της κατείχε  το μονοπώλιο του υπερωκεάνιου εμπορίου. Από εδώ ξεκίνησε και το ταξίδι του ο Μαγγελάνος (1519). Αργότερα έγινε μια σειρά έργων για να δώσει ξανά στη Σεβίλλη μια θαλάσσια σύνδεση με τις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής.

 

δεν διακρίνεται εύκολα η όχθη από το λασπώδη ποταμό

Φθάνω στο Sanlúcar de Barrameda όπου είναι και οι εκβολές του ποταμού Γουαδαλκιβίρ και διασχίζω την απέραντη αμμώδη παραλία, με το ποτάμι να είναι τόσο λασπώδες, που να μην διακρίνεται χρωματικά από την κοκκινωπή άμμο.  Κόσμος περπατάει στις όχθες του, κάποιοι ιππεύουν με τα περίφημα άλογά τους και εγώ αναζητώ το σημείο αναχώρησης του Μαγγελάνου για την Παταγονία! 

 

 

 

Εδώ, είναι το περίφημο ιστορικό λιμάνι αναχώρησης, αλλά και άφιξης της Αrmada de Molucca, όπως ονομαζόταν η αποστολή του Μαγγελάνου στη μεγαλύτερη εξερεύνηση εκείνης της εποχής: του περίπλου της γης. Ο Φερδινάνδος Μαγγελάνος, αν και πορτογάλος εξερευνητής, οργάνωσε την ισπανική αποστολή στις Ανατολικές Ινδίες (1519-1522), ο οποίος εν τω μεταξύ σκοτώθηκε (Απρίλιος 1521), με αποτέλεσμα τον πρώτο περίπλου της Γης να ολοκληρώσει ο Χουάν Σεμπαστιάν Ελκάνο. Σήμερα παραμένει άγνωστο που ετάφη (μάλλον δεν ετάφη ποτέ) γιατί έγινε αντικείμενο θριάμβου (ίσως και ανθρωποφαγίας ή τεμαχισμού) από τους φυλάρχους της νήσου Mactan, μιάς μικρής νησίδας των Φιλιππίνων, εκεί που ήθελε με το ζόρι να εκχριστιανίσει τις ντόπιες φυλές και τον σκότωσαν με ακόντια, ενώ αυτός πολεμούσε με τη δύναμη της πυρίτιδας.

από εδώ ξεκίνησαν οι πρωτοπόροι της Παταγονίας (10 Αυγ 1519)

Την αποστολή που έχω περιγράψει αλλού, αποτελείτο από πέντε πλοία και 245 άνδρες. Στις 10 Αυγούστου 1519, ο στόλος αναχώρησε από τη Σεβίλλη και έπλευσε τον ποταμό Γουαδαλκιβίρ, φτάνοντας στο Sanlúcar de Barrameda από όπου ξεκίνησαν ουσιαστικά το ταξίδι τους. Όλοι τους αισθάνονταν ότι συμμετείχαν σε ένα σαιξπηρικό δράμα, γεμάτο νόημα και πάθος με πρωταγωνιστή το Μαγγελάνο (στα ισπανικά προφέρεται Μαχεγιάνες). Από αυτά τα πέντε πλοία, τo Santiago χάθηκε στη θάλασσα της Santa Cruz μέσα σε μία καταιγίδα, το San Antonio εγκατέλειψε την αποστολή (ανταρσία στα στενά του Μαγγελάνου) και επέστρεψε στην Ισπανία, το Concepcion υπέστη ζημιές και στη συνέχεια κάηκε από το πλήρωμα στις Φιλιππίνες και το πέμπτο, Trinidad, κατεστράφηκε στις νήσους Μολούκες. Μόνο το Victoria με 18 άνδρες και με πλοίαρχο τον Ελκάνο (ο κυβερνήτης του Mendoza σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια μιας απόπειρας ανταρσίας) επέστρεψε στο Sanlúcar de Barrameda και διέσχιζε τα ορμητικά νερά του ποταμού Γουαδαλκιβίρ (με το σκελετωμένο πλήρωμα, όλοι σαν λείψανα) όπως και πριν τρία χρόνια, τότε που το πλοίο της περίφανης Αρμάδα δε Μολούκα, ξεκινούσε την αποστολή του. Εδώ, στο Sanlúcar de Barrameda υπάρχει μια μικρή μαρμάρινη πλάκα, που μνημονεύει τους επιζήσαντες του πρώτου περίπλου της γης. Μεταξύ τους και ένας έλληνας, ο Νικόλας απο το Ναύπλιο, όπως αναφέρει ο Laurence Bergeen στο βιβλίο του Μαγγελάνος.

το ταξίδι συνεχίζεται...

Cádiz: el Carnaval

Το Pescaíto frito είναι μια κλασική λειχουδιά του Cadiz που αντανακλά την αλιευτική κουλτούρα της περιοχής. Αποτελείται από μικρά ψαράκια (pescados στα ισπανικά), όπως ο γαύρος και το μπαρμπούνι, που τηγανίζονται μέχρι να γίνουν τραγανά και ζουμερά εσωτερικά.

Το Cádiz είναι μια από τις αρχαιότερες πόλεις της Ευρώπης (ιδρύθηκε απο τους Φοίνικες πριν απο 3500 χρόνια), γεμάτη με ιστορικά ορόσημα, όπως ο καθεδρικός ναός του Cádiz, το Torre Tavira και τα ρωμαϊκά ερείπια, δίνοντάς σου μια πραγματική αίσθηση του παρελθόντος, περπατώντας στους δρόμους. 

Εδώ, υπογράφηκε το πρώτο ισπανικό Σύνταγμα (στην εκκλησία του San Felipe Neri), εδώ έγινε η πρωτεύουσα της Ισπανίας (1810-1813) κατά τη διάρκεια της Ναπολεόντειας κατοχής. Λόγω της στρατηγικής του θέσης του, από εδώ ξεκίνησε ο Χριστόφορος Κολόμβος τα ταξίδια προς την Αμερική και εμείς από εδώ απολαύσαμε τη δύση, την ώρα που ο ήλιος χάνεται στον ορίζοντα του ατλαντικού ωκεανού.

 

Το Castillo de San Sebastian είναι μια προεξοχή της ηπειρωτικής χώρας, μέσα στον κόλπο του Κάντιθ, με δυτική κατεύθυνση. Ό,τι καλύτερο για τη δύση. Αυτός ήταν και ο λόγος που είχε μαζευτεί τόσος κόσμος αψηφώντας το ψοφόκρυο, το ίδιο και εγώ με αποτέλεσμα να πιάσω ένα ελαφρύ κρυολόγημα.  

 

Castillo de San Sebastian

με κατεύθυνση δυτικά.... βλέπουμε τον ήλιο να δύει

un vino blanco

 

Όλες οι συνοικίες στην Ανδαλουσία έχουν σχεδόν την ίδια ρυμοτομία, στενά δρομάκια και χαμηλά σπίτια με ασβέστη και όχρα αλλα και σομόν, ενώ ο εσωτερικός διάκοσμος είναι σε γαλάζιο-μπλε χρώμα και τα πλακάκια έχουν μορφή μεάνδρου. Ακόμη και τα Mercados έχουν το ίδιο άρωμα και την ίδια γεύση φαγητού.

 

τέτοιες ξαφνικές μπόρες είχαμε συχνά

Η επίσκεψή μου στο Κάντιθ συνέπεσε με το καρναβάλι του (φέτος 27/2-9/3) και το απόλαυσα. Το καρναβάλι αυτό είναι γνωστό σε όλη την Ισπανία ως ένα πάρτι έντεκα ημερών ασταμάτητης διασκέδασης, πρωτοτυπίας και μαζικής συμμετοχής. Οι δρόμοι γεμίζουν με κόσμο που θέλει να περάσει όμορφα, να γλεντήσει, να τραγουδήσει, να διασκεδάσει και να ζήσει έντονα τους θορυβώδεις εορτασμούς.

 

 

 

Κάποιες ομάδες διαγωνίζονται στην παντομίμα, ξεκινώντας τις πρόβες τους στο Θέατρο Falla, άλλες διοργανώνουν υπαίθριες γαστρονομικές εκδηλώσεις και άλλες παίζουν το ρεπερτόριό τους με χιουμοριστικά κείμενα, παρέχοντας μια κριτική σε πολιτικά γεγονότα. Υπαίθρια πάρτι, πυροτεχνήματα, φανταχτεροί χοροί φορεμάτων και ατελείωτες πρόσθετες δραστηριότητες διασφαλίζουν ότι η διασκέδαση δεν θα σταματήσει ούτε στιγμή κατά τη διάρκεια των εορτασμών. Φυσικά, αυτά γράφονται στο διαδίκτυο, γιατί από αυτά που είδα..... σαν το καρναβάλι της Πάτρας δεν έχει! 

 

Θέατρο Falla

 Χόρτασα περπάτημα στην άμμο. Λόγω της τοποθεσίας του, οι παραλίες του είναι απέραντα αμμώδεις, με άμμο που έχει πιθανώς μεταφερθεί απο τη Σαχάρα ή έχει εκβραστεί από τα κύματα της θάλασσας. Είναι χάρμα να περπατάς ή να την βλέπεις από ψηλά.

 

 

Στο Κάντιθ βρέθηκα ως ενδιάμεσο σταθμό και χωρίς ιστορικό ενδιαφέρον, αλλά η πόλη μού άρεσε. Δευτέρα πρωί ξεκινώ για Algeciras (μια ιστορική πόλη της Ισπανίας όπου εδώ υπεγράφει η ανακήρυξε της Ταγγέρης ως "Διεθνής Χώρος" διέλευσης των στενών της), για να επισκεφτώ το Γιβραλταρ αλλά και να περάσω στο Μαγκρέμπ, το βόρειο Μαρόκο.

 

 

 

Gibraltar: ο Βράχος

Η τελευταία φορά που πήγα στο Γιβραλτάρ ήταν τότε που μέσα από μια κινηματογραφική αίθουσα απολάμβανα την ταινία του James Bond "με το Δάκτυλο στη Σκανδάλη" (the Living Daylights), όπου στην πρώτη του ταινία στο ρόλο του James, ο Τίμοθι Ντάλτον, πέφτει με αλεξίπτωτο από τον περίφημο Βράχο του Γιβραλτάρ, μια βρετανική ναυτική βάση που φρουρεί το στενό μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής και θεωρείται σύμβολο της βρετανικής παντοδυναμίας.

 

To Γιβραλτάρ είναι χώρα της Ευρώπης, με δική του σημαία και πινακίδα αυτοκινήτων, κατά τ΄άλλα όμως ακολουθεί τη μητέρα Αγγλία, στο νόμισμα, στη γλώσσα και στη νοοτροπία, εκτός το οδήγημα που είναι αριστεροτίμονο.Το πρώτο περίεργο  που συναντάς είναι στη διέλευση των συνόρων τής χώρας,  που είναι ο αεροδιάδρομος του τοπικού αεροδρομίου. Απίστευτο και όμως πραγματικό. Όταν υπάρχει κίνηση αεροπλάνων, η διέλευση κλείνει και περιμένεις. Όμως ο χρόνος σου δεν πάει χαμένος, καθότι χαζεύεις τον αντικρινό βράχο, που είναι πράγματι επιβλητικός.

Η πόλη είναι τυπικά αγγλοσαξωνική με τις μπυραρίες να κλέβουν τις εντυπώσεις. Όλοι εδώ μιλούν αγγλικά και ισπανικά και είναι πολύ ευγενικοί. Επικρατεί ηρεμία, στους δρόμους, και ειλικρινά, τα αυτιά μου ηρέμησαν απο τους φωνακλάδες ισπανούς. Τι ευτυχία!!

 

 

 

Έχω κάμποσες ώρες στη διάθεσή μου. Παίρνω το λεωφορείο για την άκρη του νησιού και επιστρέφω με τα πόδια.  Ο φάρος Europa Point, γνωστός και ως Trinity Lighthouse θεωρείται ένα από τα ακρότερα σημεία της ηπειρωτικής Ευρώπης (εκτός των νησιών)  με συντεταγμένες 36° 6' 40'' Ν (υπερτερώντας του Ταίναρου μόλις κατά 17', που έχει συνεταγμένες 36° 23' 10.34" Ν), όμως το πραγματικό νοτιότερο ευρωπαικό σημείο είναι το Isla de las Palomas (στην Tarifa με συνεταγμένες  36° 0' 5.8" Ν). Εντούτοις, η τοποθεσία του είναι όμορφη. Βλέπεις απέναντι το βόρειο Μαρόκο (σαν να είναι Ρίο-Αντίρριο), χαζεύεις τα αγριοπούλια να διασχίζουν κάθετα τον ουρανό και να εφορμούν στο νερό για κάποιο θαλασσινό μεζέ, η αγριότητα του τοπίου σε μαγεύει και νοερά να ταξιδεύεις στο κατάστρωμα κάποιου εμπορικού πλοίου, που εκείνη τη στιγμή διασχίζει το Στενό.

 

το Γιβραλτάρ όπως φαίνεται από το Στενό

 

Ceuta n' Fnideq: the boarders

Ένα χαμηλό βαρομετρικό είχε καθήσει μέρες τώρα πάνω από το Στενό του Γιβραλτάρ και προκαλούσε έντονες βροχές και δυνατούς ανέμους σε ολόκληρη τη νότια Ισπανία. Τα νέφη, σε πολλαπλά στρώματα, όπως τα έβλεπα στην προσγείωση στη Μάλαγα, προμήνυαν κακοκαιρία με μπουρίνια και ξάστερο ουρανό και άντε πάλι απο την αρχή. Έτσι λοιπόν, η διάσχιση του Στενού, από την Tarifa στην Ταγγέρη ήταν αδύνατη και όλες οι ακτοπλοικές γράμμες έδιναν απαγορευτικό. Αυτό πληροφορήθηκα το πρωί της Τρίτης που πήγα να κάνω Check-in στο MARIA DOLORES, ένα ferry τύπου Σαρωνικού. Ο υπάλληλος ήταν κατηγορηματικός.. χθές, σήμερα και ίσως αύριο δεν ξεκινούν τα πλοία μας... Ωχ αμάν! θα γίνω μόνιμος κάτοικος Ισπανίας σκέφτηκα στιγμιαία, ενώ το βλέμμα έπεσε στον πίνακα δρομολογίων που έδινε ανοικτό το δρομολόγιο Algeciras-Ceuta, που γίνεται με μεγαλύτερα πλοία και δεν επηρεάζεται τόσο πολύ από το στενό. Έδινε ώρα αναχώρησης 8.00 και το ρολόι μου έδειχνε 7.55... είχα πέντε λεπτά να αποφασίσω, να βγάλω εισιτήριο, να ανέβω τις σκάλες, να περάσω τους ελέγχους, να παρακάμψω κόσμο που τύρβαζε δεξιόθεν και αριστερόθεν και να προλάβω το πλοίο προτού οι άντρες τους πρυμνιούς κάβους λύσουν.... σύμφωνα με τον Όμηρο, αλλά και το καπετάνιο του Baleària ferry.

 

δεύτερη διαδρομή στο βόρειο Μαρόκο

 

Τη Ceuta είχα απορρίψει στον αρχικό σχεδιασμό του ταξιδιού μου, λόγω της πολυπλοκότητας να συνεχίσω το ταξίδι μου προς την Ταγγέρη. Η περιοχή είναι ένας ισπανικός θύλακας μέσα στο ίδιο το Μαρόκο, που προκαλεί συνέχεια διπλωματικά και πολιτικά προβλήματα και η διάσχιση των συνόρων δεν είναι πάντα εφικτή, όπως αναφέρεται στο Διαδίκτυο.

  

Το πλοίο είχε καθυστέρηση μιάς ώρας στην Algeciras λόγω καθυστερημένης άφιξης και έτσι το πρόλαβα. Πρέπει να ήμουνα ο μοναδικός τουρίστας πάνω στο πλοίο. Όλοι ήσαν άραβες ή ισπανοί πολίτες της Ceuta, που έχουν ειδικά προνόμια σε περίπτωση κακοκαιρίας. Μπορούν να μεταβούν στην πόλη τους με ελικόπτερο (πληρώνουν μόνο 83€) όταν δίνεται απαγορευτικό. Αυτός ήταν και ο λόγος που άκουγα συνέχεια ελικόπτερο να υπερίπταται και συλλογιζόμουν αν συμβαίνουν τόσα πολλά ατυχήματα... απλά γινόταν μεταφορά επιβατών λόγω καιρικών συνθηκών.

 

Φθάνω στη Ceuta, που δεν διαφέρει από τις άλλες ισπανικές πόλεις και κατευθύνομαι στη στάση του λεωφορείου (μετά από τρεις καθοδηγήσεις περαστικών), όπου με το λεωφορείο 7 (εισιτήριο 70cents) πηγαίνω στα σύνορα. Καθοδόν σκεφτόμουνα το αν.... αν δεν μου επιτρέψουν την είσοδο στο Μαρόκο τί να κάνω.... να ζητήσω άσυλο? να ανέβω σε κάποια κορυφή και να ζητήσω μαροκινή ορεινή διάσωση (οι μαροκινοί θάχουν ασφαλώς καλύτερη διάσωση απο την ελληνική... ευχόμουνα) ή να το παίξω άραβας!

 

 

 

Η Θέουτα είναι μια αυτόνομη πόλη της Ισπανίας στις μεσογειακές ακτες της Βόρειας Αφρικής και συνορεύει ΒΑ με το Μαρόκο. Είναι μια περίεργη περιοχή που ανήκει διοικητικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά γεωγραφικά στην Αφρική. Αρχικά ήταν ένας υπερπόντιος δήμος του Κάντιθ  πριν την ψήφιση ενός Καταστατικού (1955), που έδινε την Αυτονομία της. Το ίδιο συμβαίνει στη πόλη Μελίγια και στις Κανάριους Νήσους. Το περίεργο είναι ότι στην ισπανική Algeciras η πλειονότητα των κατοίκων (μάλλον άραβες) μιλάνε αραβικά, ενώ στην αφρικανική Ceuta μιλάνε ισπανικά.

 

 

 

Tα ισπανικά σύνορα πέρασα χωρίς καν να μου ελέγξουν το διαβατήριο, σαν να ήθελαν να με ξεφορτωθούν οι ισπανοί, που τους λέω φωνακλάδες. Φθάνω στα μαροκινά, με κόκκινες σημαίες να κρέμονται στους τοίχους... δείχνω το διαβατήριο και περιμένω. Έχω την όψη ενός διπρόσωπου ατόμου, που βομβαρδίζει με αγάπη, χαμόγελα και ευγένεια τον άγνωστο αντίπαλό του, ενώ προετοιμάζομαι για μια ενδεχόμενη άμυνα σε περίπτωση ενοχλητικών ερωτήσεων. Ο υπάλληλος πληκτρολογεί κάτι στον παμπάλαιο υπολογιστή του και δεν παίρνει απάντηση. Ξεφυλλίζει για δεύτερη φορά τις σελίδες  του διαβατηρίου, μου ρίχνει μια λοξή ματιά, σηκώνεται, χάνεται από τα μάτια μου και επιστρέφει με έναν άλλον υπάλληλο γεμάτο παράσημα στο στήθος του. Δείχνει κάτι στον υπολογιστή, ο αδαής υπάλληλος βάζει σφραγίδα εισόδου στο διαβατήριο και μου το δίνει λέγοντας .... welcome to Morocco for the second time, I've never seen Greek guy crossing the boarders..ici... (του ξέφυγε και κάτι γαλλικό)!

 

Δεν είναι πρώτη φορά που περνώ, ως μοναδικός έλληνας, τα σύνορα κάποιας χώρας από ασυνήθιστα περάσματα και πάντα διεκατέχομαι από υποψίες τύπου συνωμοσίας μέχρι και... προδοσίας! Προχωρώ με λιγότερο άγχος μέσα ένα μακρύ διάδρομο, περίπου 300 μέτρων και στη διαδρομή νέοι μαροκινοί υπάλληλοι με στολή ελέγχουν το διαβατήριο, περισσότερο από περιέργεια ...πως στο διάολο βρέθηκε αυτός ο έλληνας εδώ.... παρά από τελεωνειακή διαδικασία. Ο λευκός διάδρομος με ψηλά τείχη κατασκευάστηκε πριν χρόνια για να προφυλάξει το Μαρόκο από ορδές μεταναστών, που εκμεταλλευόμενοι την ισπανική Θέουτα, θα επιχειρούσαν να μπουν παράνομα στη χώρα τους. Στην έξοδό του υπάρχει μια μεγάλη αλάνα με παρκαρισμένα ταξί, που παίρνουν οι ντόπιοι για να πάνε στην πρώτη μαροκινή πόλη Fnideq που απέχει περίπου 15λ οδικώς. Με πλησιάζει ένας ντόπιος και πολυγλωσσικά (γαλλικά, βερβερικά, ισπανικά, αραβικά) με ρωτά αν χρειάζομαι ένα privado (25€) ή colectivo taxi (2€).

 

φορτώνοντας παπούτσια και άλλα προιόντα

colectivo taxi και παπουτσάδικο μαζί

Προτιμώ ένα colectivo taxi (η λέξη αυτή προέρχεται από το vehículos de transporte colectivo και εννοεί ένα είδος οχήματος δημόσιας συγκοινωνίας ή κοινόχρηστο ταξί) μαζί με άλλους 5 που πληρώνουν 50cents (ενώ εγώ 2€) και μας πηγαίνει στην πόλη. Καθοδόν, στη μητέρα γλώσσα όλων των γλωσσών (ο καθένας επικοινωνεί στις γλώσσες που ξέρει, αλλά συνεννοούμαστε πλήρως), μου λέει ...αντί να σε αφήσω στο σταθμό λεωφορείων για Ταγγέρη, γιατί να μην σε πάω στην πιάτσα ταξί, που με 5€ θα πας στον προορισμός σου..... Συμφωνώ και αλλάζει πορεία φθάνοντας σε μια υπαίθρια αγορά από ζαχαρί ταξί, που έχουν μεγάλο χώρο αποθήκευσης (κάτι σαν τα Navara αλλά σε πολύ απλοποιημένη και φθηνή έκδοση) και χωρούν 5 επιβάτες, στριμωγμένοι βέβαια σαν σαρδέλλες και τα χάρτινα κουτιά με παπούτσια να αιωρούνται πάνω απο το κεφάλι σου. Η διαδρομή είναι 1,5 ώρα και περιέχει τόσες στροφές όσες φορές συγκρατούσα τα κουτιά να μην πέσουν στο κεφάλι μου. Τελικά, έφτασα στην Ταγγέρη και απο εδώ ξεκινώ το δεύτερο μέρος του ταξιδιού μου.

 

Tanger: the famous city

Η Ταγγέρη των διπλωματών, των κατασκόπων, αλλά και των μποέμ ζωγράφων, όπως των Ντελακρουά και Ματίς, είναι (μάλλον ήταν) μια κοσμοπολίτικη πόλη που βρέχεται από τα νερά της Μεσογείου και του Ατλαντικού ωκεανού. Αφήνομαι να παρασυρθώ σε μια ονειρική διάθεση του παρελθόντος, στους πρόποδες των τειχών του "Kasbah", στα σοκάκια του μεγάλου και του μικρού "Socco", αλλά και στο φρούριο που δεσπόζει στη Μεδίνα. Εξερευνώ το "Παλάτι του Σουλτάνου" (Dar El oued Makhazen) που είναι πλέον αφιερωμένο στις τέχνες του Μαρόκου και διερωτώμαι αν εδώ πρωτοήλθε ο Ντελακρουά, στην πρώτη διπλωματική αποστολή που είχε οργανώσει ο Λουδοβίκος Φίλιππος της Γαλλίας προς το Σουλτάνο του Μαρόκου (1832), είχε γοητευτεί από τη ζωή των Αράβων και εμπνεύστηκε μία σειρά από έργα, ανάμεσά τους οι "Φανατικοί της Ταγγέρης" και το "Κυνήγι Λιονταριών". Η Ταγγέρη, γνωστή για την ισπανική επιρροή στον πολιτισμό της, φημίζεται για την αρένα που βρίσκεται στην "Plaza de Torros", αλλά και για το θέατρο "Cervantes" που χτίστηκε το 1913.

 

Πίνακας του Eugene Delacroix Οι φανατικοί της Ταγγέρης

 

 

Έντονα μπλε πλίνθοι, πόρτες και παράθυρα στο ίδιο χρώμα με συνοδεύουν στη βόλτα μου στη Μεδίνα της Ταγγέρης, που θεωρείται η πιο γραφική, εμβληματική και ίσως η μεγαλύτερη του αραβικού κόσμου.

 

Plaza de Torros

συλλεκτική Mercedes 190 (1962)

θέατρο "Cervantes" του 1913

Είμαι τόσο περίεργος, που αφήνω τη διαίσθησή μου να με καθοδηγήσει στο δίκτυο των στενών που συνθέτουν την ιστορική γειτονιά αυτής της διάσημης πόλης. Πολύχρωμες σκάλες, ζωντανές βουκαμβίλιες που κρέμονται από τους τοίχους και συναρπαστικά εργαστήρια χειροτεχνίας μού τραβούν την προσοχή καθώς φτάνω στην κορυφή της Μεδίνας. Πόσοι συγγραφείς, ζωγράφοι και γενικά καλλιτέχνες να πέρασαν άραγε απο εδώ.

Είναι η μεγαλύτερη Medina του κόσμου; Πολλοί ισχυρίζονται ΝΑΙ... εντούτοις μυστηριώδης και λαβυρινθώδης σαν της Φεζ (της σημαντικότερης όλων) δεν είναι. Ωστόσο, όταν πρόκειται να ερωτευτείς ένα μέρος, οι συγκρίσεις αριθμών δεν είναι το πιο σημαντικό πράγμα. Σας προτείνω λοιπόν να προγραμματίσετε τη βόλτα σας στη Μεδίνα με άτομα που σας αναδύουν χαρά και όχι άτομα που συνεχώς σας ρωτούν "πότε φτάνουμε....πόση ώρα είναι ακόμη". 

 

Εδώ, μαθαίνω όλη την ιστορία της πολυπολιτισμικής αυτής πόλης που χρόνια τώρα ήταν το σπίτι των φοινικικών, καρχηδονιακών, ρωμαϊκών, βυζαντινών, πορτογαλικών, βρετανικών και ισπανικών πολιτισμών. Τα τείχη που περιβάλλουν την παλιά πόλη χτίστηκαν αρχικά από τους Πορτογάλους (και αργότερα από τους Άγγλους και τους Αλαουίτες), ενώ το Τελωνείο (κτίσμα του 19. αι.) από το σουλτάνο Muley Hassan, τον περίφημο σουλτάνο που συναντήσαμε στη Γρανάδα. Ο πορτογαλικός πύργος Borj Hajoui βρίσκεται στο κέντρο της Medina.

καθοδόν προς Chefcaouen

Chefcaoun: η μπλε Μεδίνα

Μία πόλη σε όλες τις αποχρώσεις του μπλε: Indigo, Ραφ, Μπλε του Κοβαλτίου, Σκούρο Μπλε του ουρανού, μπλε τζιν, Αιγυπτιακό Μπλε, Μπλε Ηλεκτρίκ, ακόμη και μπλε των Maya (αυτή η μοναδική, φωτεινή απόχρωση του γαλανού των Μάγια και των Αζτέκων) και Μπλε του Ζαφειριού και άλλες τόσες αποχρώσεις που εντυπωσιάζει το μάτι και συνεπώς κολακεύει.

Ακόμη και τα ταξί, μπλε είναι!

 

Αυτό το χρώμα επικρατεί μέσα στη μεταβαλλόμενη από μπλε αποχρώσεις Μεδίνα της μαροκινής πόλης Chefchaouen, που σου δίνει την εντύπωση ότι κολυμπάς στη θάλασσα παρά οτι περπατάς σε μια ορεινή πόλη. Και όμως, βρίσκομαι μακρυά από τη θάλασσα, στους πρόποδες της οροσειράς Rif, περίπου δύο ώρες οδικώς από την Ταγγέρη, το κύριο λιμάνι για τους ταξιδιώτες που έρχονται στο Μαρόκο από την Ισπανία. 

Ποιος την έβαψε μπλε ήταν το πρώτο μου ερώτημα; Το Chefchaouen βάφτηκε για πρώτη φορά μπλε από τους Εβραίους που εγκατεστάθηκαν εδώ (1930) για να ξεφύγουν από την οργή του Χίτλερ. Για τους εβραίους, το μπλε έχει θρησκευτική σημασία, να θυμίζει στους ανθρώπους τον ουρανό και τη δύναμη του Θεού. Αν οι ελληνορθόδοξοι είναι θεοσεβούμενοι, οι εβραίοι είναι στη νιοστή! Εντούτοις, ο ξεναγός σας θα σας δώσει και άλλες ερμηνείες.

Μετά από 18 χρόνια (1948), οι Εβραίοι έφυγαν για το Ισραήλ, αλλά το μπλε παρέμεινε. Για να διατηρηθεί αναλλοίωτη η ομοιομορφία της, όλοι οι κάτοικοί της (μουσουλμάνοι, βερβέροι και ισπανόφωνοι απόγονοι των εξορίστων του 15. αι.) συντηρούν (με ένα πινέλο στο χέρι) το μπλε στα σπίτια και τα σοκάκια τους. Και εσείς, εφοδιαστείτε, όχι με πινέλο αλλά με πολλά ΜΒ στη φωτογραφική σας μηχανή, γιατί είναι αδύνατο να μην σταματάτε συχνά και να μην φωτογραφίζετε τα κορεσμένα μπλε σοκάκια και να μην βυθίζεστε στο περιβάλλον που αντανακλάται από τις γραφικές πόρτες και τους τοίχους.  

ο περίφημος φούρνος των 500 και πλέον ετών!

 Στη συνέχεια, κατευθυνθείτε προς το Μουσείο Kasbah, που βρίσκεται μέσα σε ένα πρώην παλάτι του σουλτάνου, που διαθέτει εξαιρετική αρχιτεκτονική στους εσωτερικούς χώρους όπως θα περίμενε κανείς να συναντήσει ...στις χίλιες και μια νύκτες... και ξανασυναντάς την απόχρωση του μπλε μαργαριταριού για να σου θυμήσει ότι βρίσκεσαι στο Μαρόκο. 

 

Ιστορία👉 Το Chefchaouen ιδρύθηκε το 1471, αρχικά ως ένα μικρό Kasbah (μικρό φρούριο)  από τον Ali ibn Rashid al-Alami για να υπερασπιστεί από τις πορτογαλικές εισβολές στο βόρειο Μαρόκο. Πολλοί μουσουλμάνοι της Ανδαλουσίας, Μορίσκοι, Ισπανοί και Πορτογάλοι Εβραίοι εγκαταστάθηκαν εδώ κατά τη διάρκεια και μετά τη Reconquista.  Ίδρυσαν τις συνοικίες τους στις απόκρημνες πλαγιές των βουνών και έχτισαν τις δικές τους κατοικίες στο αρχιτεκτονικό στυλ της Ανδαλουσίας, πολύ παρόμοιες με τις παραδοσιακές συνοικίες της Γρανάδας. Σε λίγες δεκαετίες, το φρούριο Chefchaouen μετατράπηκε σε μια ακμάζουσα νέα πόλη, στην οποία ο πολιτισμός της Ανδαλουσίας-Γρανάδας συγχωνεύθηκε με τον ντόπιο πολιτισμό (Ghomaras).  Όταν το Μαρόκο κέρδισε την ανεξαρτησία του από την αποικιακή ισπανική κυριαρχία (1956), το Cheechaouen παραχωρήθηκε στο νέο κράτος. 

 

Το Zaytuna ήταν ένα σημαντικό τζαμί και πολιτιστικό ίδρυμα, που
ιδρύθηκε το 732 στην Τύνιδα και έγινε ισλαμικό πανεπιστήμιο το 12. αιώνα,
ενώ στη συνέχεια θεωρήθηκε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα
ισλαμικής παιδείας και διδασκαλίας στη Βόρεια Αφρική.

 

Tetouan: the white Dove

Η Tetouan περιγράφεται ως το "λευκό περιστέρι" από Άραβες ποιητές λόγω των ασβεστωμένων και πλακόστρωτων κτιρίων της. Θεωρείται μια γραφική αραβο-ανδαλουσιανή πόλη, φωλιασμένη στο βόρειο Μαρόκο, εκεί όπου η Μεσόγειος Θάλασσα συναντά τα βουνά Ριφ. Σε σύγκριση με το Μαρακές και τη Φεζ, η Τετουάν είναι ανέγγιχτη από τον τουρισμό. Με τα στενά σοκάκια της, η Μεδίνα της πόλης έχει καταγραφεί στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO (1997) και μοιάζει σαν να μην έχει αλλάξει εδώ και αιώνες. Η Μεδίνα της είναι μια από τις μικρότερες στο Μαρόκο.

 

the white Dove

 

 

ο οδηγός μας

 

Στην εντυπωσιακή πλατεία της πόλης, την πλατεία Michouar θαυμάζουμε την ομορφιά των ψηλών αρτ νουβό φωτεινών πύργων που σχεδιάστηκαν από έναν μαθητή του Γκαουντί, τον Ενρίκε Νιέτα. Αυτή η πολυσύχναστη πλατεία φιλοξενεί επίσης το όμορφο Μεγάλο Παλάτι που είναι γνωστό για τη σύγχρονη μαροκινή αρχιτεκτονική του.

 

πλατεία Michouar

Bab Al Okla, στάση σε μια από τις επτά ιστορικές πύλες στο Tetouan. Γνωστό και ως «Πύλη προς τη Θάλασσα», είναι σίγουρα μια από τις πιο εντυπωσιακές εισόδους στη Μεδίνα. Η πύλη οδηγεί στη Μεδίνα του Τετουάν, ένας λευκός λαβύρινθος από δρόμους γεμάτους με πολυσύχναστα παζάρια, πάγκους τροφίμων, πτηνοπωλεία και καταστήματα δερμάτινων ειδών.

 

προσέξτε τη δεύτερη λέξη (για τους ισπανόφωνους) 😂😂

Το Εθνογραφικό Μουσείο της πόλης δίνει την ιστορία της. Στεγασμένο σε ένα φρούριο του 19. αι. το μικρό αυτό μουσείο διαθέτει μια εντυπωσιακή συλλογή από ρούχα, μουσικά όργανα, κοσμήματα, έπιπλα, κεντήματα, όπλα και άλλα πολιτιστικά αντικείμενα. Ανεβαίνουμε στον τελευταίο όροφο και απο τη βεράντα του έχουμε μία υπέροχη θέα στην πόλη και στα βουνά Rif.

 

 

Madrasa Loukach, χτισμένο το 18. αι. είναι ένα πρώην θρησκευτικό σχολείο που έχει μετατραπεί σε μουσείο με έναν όμορφο κήπο στη μέση. Εστιάζει στη θρησκευτική κληρονομιά της Μεδίνας του Τετουάν και στην παραδοσιακή εκπαίδευση. 

 

Cape Spartel, Hercules cave, Asilah

Το Cape Spartel είναι μια όμορφη φυσική τοποθεσία στο βόρειο Μαρόκο με θέα στο στενό του Γιβραλτάρ (δεξιά) και τον Ατλαντικό Ωκεανό (αριστερά). Βρίσκεται στο βορειοδυτικότερο σημείο του Μαρόκου και όλης της Αφρικής. Εδώ έλαβε χώρα η Μάχη του Ακρωτηρίου Σπαρτέλ, μια από τις πρώτες αναμετρήσεις στην αρχή του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου το 1936.

 

στα όρια δυο μεγάλων θαλασσών

Είναι γνωστό και ως Cape Ampelusia, προσφέρει όμορφη θέα στο σημείο συνάντησης της Μεσογείου με τον Ατλαντικό Ωκεανό. Το ηλιοβασίλεμα θα είναι εντυπωσιακό (δεν το είδαμε λόγω ώρας, αλλά και καιρού). Διαθέτει έναν εμβληματικό φάρο που χτίστηκε στα μέσα του 19. αι. στην κορυφή περίπου 300μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Αυτός ο φάρος, που λειτουργεί από το 1864, ήταν ο πρώτος του είδους του κατά μήκος της ακτογραμμής του Μαρόκου, κατόπιν αιτήματος των τότε προξενικών εκπροσώπων των ευρωπαϊκών χωρών ως αποτέλεσμα του μεγάλου αριθμού ναυαγίων στην περιοχή. Με ύψος 30 μέτρα, έχει αρχιτεκτονικό ύφος με αραβουργικές επιρροές. Λειτουργεί ακόμα αφού το φως του είναι ορατό έως και 23 ναυτικά μίλια και καθοδηγεί τα υπερατλαντικά πλοία κατά τη διάρκεια της νύχτας.

 

Το Cape Spartel, έχει γκρεμούς, παραλίες και δάση με αυτόχθονη βλάστηση που αποτελεί μέρος ενός φυσικού καταφυγίου για την άγρια ζωή, εδώ όπου οι λάτρεις των πουλιών παρατηρούν τα αποδημητικά πουλιά να πετούν προς την αφρικανική ήπειρο προερχόμενα από την Ισπανία.

 

τι ψάχνει άραγε... νάρκες;

απέραντη αμμώδης παραλία που βρέχεται από τον ατλαντικό ωκεανό

..έτοιμες για αγώγι

Τα Σπήλαια του Ηρακλή είναι επίσης ένα τουριστικό θέαμα της περιοχής, αλλά όχι κάτι το εξαιρετικό. Το όνομα προέρχεται από τη συλλογική φαντασία, όπου σύμφωνα με το μύθο, ο Ηρακλής κοιμόταν στη σπηλιά πριν κάνει τον 11. άθλο που ήταν να πάρει τα μήλα από τον Κήπο των Εσπερίδων.

 

Asilah, όπως λέμε Ανδαλουσία, γιατί η τορτίγια, η παέγια και το κρασί rioja θα σας υπενθυμίζουν ότι αυτή η πόλη ήταν ισπανικό έδαφος για μεγάλο χρονικό διάστημα.  Χτίστηκε υπό αραβική κυριαρχία (8.-10. αι.), αν και οι επάλξεις της έγιναν από τους Πορτογάλους, οι οποίοι κατέκτησαν την πόλη το 1471 και κυβέρνησαν μέχρι το 1589, όταν επέστρεψε στην ισπανική κυριαρχία.

 

Φωλιασμένη μέσα στα κύματα του Ατλαντικού Ωκεανού, η πόλη της Asilah παρουσιάζει δυο διαφορετικές όψεις στη διάρκεια του έτους. Στην πρώτη μεταμορφώνεται σε ένα ξέφρενο ρυθμό τέχνης, καθώς φιλοξενεί το Φεστιβάλ Ζωγραφικής Asilah (Ιούλιος), που μετατρέπει τη μεδίνα της πόλης σε μια υπαίθρια γκαλερί με ντόπιους και διεθνείς καλλιτέχνες να  συγκεντρώνονται εδώ και να μετατρέπουν τους τοίχους της πόλης σε καμβάδες και τους δρόμους σε ένα ζωντανό αριστούργημα graffiti που αναπνέει έμπνευση και ένα δημιουργικό διάλογο που ξεδιπλώνεται σε λαμπερά χρώματα και περίπλοκα σχέδια.

 

 

 

 

Το Asilah Art Festival προσελκύει καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο, δημιουργώντας ένα χωνευτήρι προσωπικών ενεργειών και κουλτούρας με έντονα χαρακτηριστικά της εξωστρέφειας.

 

 

Η περιπλάνηση στη μεδίνα της Asilah είναι σαν να περπατάς σε ένα ανοιχτό βιβλίο ιστοριών, γιατί κάθε τοιχογραφία αφηγείται μια ιστορία, είτε είναι μια αντανάκλαση των τοπικών παραδόσεων, ένα σχόλιο σε σύγχρονα θέματα ή μια εξερεύνηση αφηρημένων εννοιών, είναι σαν οι τοίχοι της πόλης να αφηγούνται ιστορίες της αφρικανικής αλλά και της παγκόσμιας κουλτούρας, στηριζόμενες σε παραδοσιακά μοτίβα, γεωμετρικά σχέδια και ζωηρά χρώματα που θυμίζουν δεξιοτεχνία και συνδυασμό σύγχρονης και παραδοσιακής αισθητικής.

 

Η άλλη όψη της πόλης είναι η εποχή του Ραμαζανιού, όπου όλοι οι δρόμοι είναι έρημοι και οι μοναδικοί επισκέπτες της είναι οι τουρίστες, που διαβαίνουν στα σοκάκια της, θαυμάζουν και φωτογραφίζουν τις τοιχογραφίες, στέκονται για να εκτιμήσουν περισσότερο τη μεταμορφωτική δύναμη της τέχνης.

 

Οι λεζάντες δίνουν το όνομα του καλλιτέχνη και την ημερομηνία ζωγραφικής.

 

 

Οι τοιχογραφίες αυτές δεν είναι προσωρινές, γίνονται μέρος της καλλιτεχνικής κληρονομιάς της πόλης και η Asilah έχει την τιμή να διατηρεί αυτά τα υπέροχα έργα τέχνης, διασφαλίζοντας ότι κάθε φεστιβάλ συμβάλλει στη συνεχή μετατροπή της Medina σε μια ζωντανή γκαλερί τέχνης.

 

 

Marrakesh: the Return

Βρίσκομαι στο Μαρακές για δεύτερη φορά. Η πρώτη επίσκεψη ήταν στην ανάβαση του Τουμπκάλ πριν κάποια χρόνια και ....Μαρακές χωρίς μπαχαρικά δεν γίνεται. Όλες οι μυρωδιές που μας εφραίνουν εμπλέκονται αισθησιακά για να μας σαγινέψουν, όπου μαζί με τα βαθυκόκκινα τείχη και τα περίτεχνα μοτίβα των παζαριών δημιουργούν μια ατμόσφαιρα μυστηριακή και ακαταμάχητη.

το παραδοσιακό τσάι τους

airbnb για ολόκληρη οικογένεια και μάλιστα μετά πιάνου

κους κους με τηγανιτά λαχανικά

super train...

...και τρένο της συμφοράς

ο σιδηροδρομικός σταθμός στο Μαρακές

 

Μαρακές, η “Κόκκινη Πόλη” ή “Αλ Χάμρα”, (ξανά)ζωντανεύει την ιστορία και τον πολιτισμό του, μιάς χώρας που πρωτογνώρισα πριν 3 χρόνια. Είναι μία όαση πρασίνου, με υπέροχους κήπους και πάρκα, αλλά και αν θες έρημο, απέχει μόλις λίγες ώρες.

 

πωλούνται μασέλες, σφραγίσματα και οδοντιακτρικά εργαλεία

δεν υπάρχουν στάσεις λεωφορείων.. βλέπεις που περιμένει ο κόσμος..

 

Μαρακές, μια αίσθηση εξωτικής ομορφιάς με φοίνικες και άλλα εσπεροειδή φρούτα, όπου οι πορτοκαλιές, οι λεμονιές και οι μανταρινιές γεμίζουν την ατμόσφαιρα με το άρωμα των ανθών τους (την άνοιξη) και με τους χυμώδεις καρπούς τους τον χειμώνα. Ακόμα και στα πιο απίθανα σημεία, θα δεις μικρές γλάστρες με λουλούδια να στολίζουν τα σοκάκια και τα μπαλκόνια.

 

το 2030, το Μαρόκο θα διοργανώσει το Παγκόσμιο Κύπελλο

 

Κάπου εδώ τελειώνει ένα ταξίδι, πολιτισμού και ιστορίας και λιγότερο τουρισμού. Η Ανδαλουσία και το Μαγκρέμ μου ξαναθύμισαν τους Μαυριτανούς, τους καθολικούς Βασιλείς, όλους τους πρωταγωνιστές της εποχής της Reconquista, αλλά και την ιαχή Μαγκρέμπ...Μαγκρέμπ, που σημαίνει "...πηγαίνοντας προς την άγνωστη δύση (εκεί που δύει ο ήλιος)..." που αποτελούσε  σύνθημα για κάτι καινούργιο και ανεξερεύνητο, μια ιαχή που την υιοθετώ πάντα στα ταξίδια μου. 

το Μαρακές από ψηλά

Πρακτικές Συμβουλές για το Μαρόκο

• Το Μαρόκο έχει βασιλιά και αυτό το αντιλαμβάνεσαι πολύ εύκολα με τη λέξη Royal να είναι το πρώτο συνθετικό κάθε ονομασίας. Δεν απαιτείται βίζα!
  
• Είναι μια χώρα της Αφρικής, που λειτουργεί σε δυτικά πρότυπα, τουλάχιστον για τους τουρίστες της. Είναι ασφαλής (όσο μπορεί να είναι μια αφρικανική χώρα) και αυτό το παρατηρείς στα άπειρα αστυνομικά μπλόκα που υπάρχουν στους αυτοκινητοδρόμους, εκεί που κινούνται περισσότερο οι ξένοι.
• Το Dirham είναι το εθνικό τους νόμισμα και η αξία του είναι 100 DH = 10€, εύκολη λοιπόν η μετατροπή του σε ευρώ. Δεν είδα μεγάλες συναλλαγματικές διαφορές αν χρησιμοποιήσεις την πιστωτική σου κάρτα (π.χ. Revolut) από το να αλλάξεις χρήματα σε μια τράπεζα, ενώ στην  πόλη υπάρχουν πολλά ανταλλακτήρια. Πολλά εστιατόρια δέχονται επίσης ευρώ (ή οι τιμές τους είναι γραμμένες σε ευρώ, όχι όμως και σε δολλάρια).
• Λεωφορεία με την έννοια την ευρωπαική δεν υπάρχουν στο Μαρόκο, ούτε καν στάσεις... βλέπεις που περιμένει ο κόσμος και υποθέτεις ότι είναι στάση λεωφορείου. Σε οργανωμένα γκρουπ, σε περιμένει ο οδηγός με το βανάκι, οπότε δεν υπάρχει πρόβλημα. Αν εντούτοις ταξιδεύεις μόνος σου, ένα ταξί (αεροδρόμιο-Μαρακές) κοστίζει μέχρι 15€ ή αν είναι κυριακή πρωί και δεν υπάρχει κίνηση, η ταρίφα πέφτει στα 8-9€. Είσαι στην Αφρική και το παζάρι είναι μέρος της ζωής μας. Αυτό που ισχύει παντού και πάντα είναι κανόνισε την τιμή πριν μπεις μέσα στο ταξί.... τόχω πάθει πολλάκις!
• Σε θέματα υγείας δεν είχα κανένα πρόβλημα. Έφαγα νωπά λαχανικά (νερό πάντα απο σφραγισμένο μπουκάλι) και δεν έπαθα τίποτε. Αλλά αυτό εξαρτάται απο τον καθένα μας. Σε περίπτωση κάποια διάρροιας, πίνε άφθονα υγρά. Δοκίμασε πορτοκαλάδες που φαίνεται να είναι το εθνικό τους αναψυκτικό (ποτό).
• Προσοχή θέλει στις Μεδίνες, που μπορείς να χαθείς και να μην μπορείς να βρεις την έξοδο. Ρωτώντας θα σου ζητήσουν πιθανώς μπαξίσι.
• Κλοπές αντικειμένων μπορούν να συμβούν σε μέρη με συνωστισμό, όπως στα souks στις Μεδίνες και πλατείες όπως την Jema El Fna, οπότε κρύψε φωτογραφική μηχανή και κινητό, πορτοφόλι όχι στην κωλοτσέπη, ενώ οι γυναίκες ας μην δείχνουν τα ακριβά τους κοσμήματα.
• Οι τουρίστες αρέσκονται στην αγορά δερμάτινων ειδών και Argan Oil, δηλαδή αργανέλαιο που προέρχεται από τον καρπό του δέντρου Argan και είναι πλούσιο σε συστατικά. Είναι ένα κατεξοχήν μαροκινό προϊόν και αξίζει η αγορά του, όμως δεν είναι κάτι σπουδαίο... κάποια στιγμή θα τελειώσει και εσύ δεν θα βρίσκεσαι στο Μαρόκο!
• Το Μαρόκο είναι ο κόσμος των μπαχαρικών, του μαροκινού τσάι, του Tajine και του κους κους. Το Tajine δεν το δοκίμασα, αλλά το κους-κους τού άλλαξα τα φώτα. Υπέροχο αν και ακριβό (8€ σε τουριστικές περιοχές) και φθηνότερο (4€ στην πόλη).
• Ταξίδεψα με super train από την Ταγγέρη στην Καζαμπλάνκα και μετά με τρένο της συμφοράς μέχρι το Μαρακές. Εντούτοις, άξιζε τον κόπο για μια απόσταση περίπου 600 χιλιομέτρων. Προσοχή στην έκδοση των εισιτηρίων. Προτιμάτε την αγορά τους απευθείας από την εταιρεία και όχι από μεσάζοντες. Οι τελευταίοι έχουν τη δυνατότητα να έχουν καλύτερη προβολή στο Google και σε προδελεάζουν ότι μόνο αυτοί πωλούν τα εισιτήρια και εσύ πέφτεις στην παγίδα, πληρώνοντας το εισιτήριο ακόμη και σε διπλάσια τιμή.
• Στο Μαρόκο μιλάνε Αραβικά και γαλλικά, λιγώτερο βερβερικά, ισπανικά και αγγλικά. Βορείο και Νότιο Μαρόκο ήσαν περιοχές εξαρτημένες από την Ισπανία και γιαυτό εκεί μιλάνε περισσότερο ισπανικά. Αντιθέτως, στο κεντρικό Μαρόκο μιλάνε γαλλικά λόγω της επιρροής που είχε η χώρα από τους γάλλους.
• Στο Τζαμί δεν μπαίνουμε, εκτός και αν είμαστε μουσουλμάνοι. Υπάρχουν κάποια τζαμιά με εισόδους μόνο για γυναίκες και αλλού για άνδρες.
• Στην εποχή του Ραμαζανιού, οι ώρες που ανοίγουν τα μαγαζιά είναι περίεργες, ενώ δεν θα βρεις πουθενά αλκοόλ. Επίσης, την ίδια εποχή, οι τελάληδες απο τους μιναρέδες δεν θα σε αφήσουν να κοιμηθείς το βράδυ. Πάρε μαζί σου ωτοασπίδες.
• Με τις φωτογραφίες, οι άραβες έχουν πρόβλημα. Νομίζουν οτι τους χλευάζεις, αλλά δεν είναι έτσι, ακόμη και να ζητήσεις την άδεια τους, μάλλον θα σου αρνηθούν ή θα κρυφτούν.
• Στο Μαρόκο κυκλοφορούν απίστευτα πολλές γάτες, ένα ωραίο θέαμα για φωτογράφιση (αυτές δέχονται τις φωτογραφίες), αλλά αν είσαι αλλεργικός, τότε....
• Η Aegean έχει πτήσεις από Ελλάδα για Μαρακές και με άμεση ανταπόκριση για Κύπρο, επειδή αυτή δεν έχει απευθείας πτήσεις για Μαρόκο